Немцы сабралі супраць Вячкі моцнае войска. Сілы былі вельмі няроўныя, а падмога ад Валодшы падысці не паспела. Князь Вячка і дружына не здаліся. Каб не аддаць свой замак захопнікам, яны спалілі яго і адступілі ў ноўгарадскія землі.
Вячка яшчэ доўга ваяваў з немцамі. Аднаго разу ён са сваімі людзьмі прыйшоў дапамагаць эстам, якія абаранялі горад Юр’еў. Ворагі ўварваліся на вуліцы. Усе абаронцы загінулі ў рукапашнай. Склаў галаву ў баі і Вячка.
Цяпер старажытны Юр’еў завецца Тарту. Адну з ягоных прыгожых вулачак эстонцы назвалі імем адважнага беларускага князя.
Мужна змагаўся з крыжакамі яшчэ адзін князь з роду Рагвалодавічаў — Усевалад. Яму належаў горад Герсіка, што стаяў на Дзвіне паміж Полацкам і Куканосам. Усеваладавы дружыннікі часта з’яўляліся пад сценамі пабудаванай немцамі Рыгі. То яны падпаляць чужынскія караблі, то, пераапрануўшыся ў нямецкія даспехі, без бою ўвойдуць у варожы замак і возьмуць багатую здабычу.
Аднойчы на Герсіку раптоўна напала вялікае рыцарскае войска. Князь з дружынаю прабіўся да стругаў і ўратаваўся, але ўсе жанчыны і дзеці трапілі ў палон.
Два дні захопнікі рабавалі Герсіку, выганялі з хлявоў кароў і коней, зносілі на плошчу золата і срэбра. На трэці дзень, утапіўшы царкоўныя званы і пасекшы мячамі абразы, немцы падпалілі горад і пагналі палонных у Рыгу. Прывязаная да калёсаў, басанож ішла ў чужыну і Усеваладава жонка з маленькай дачкою на руках.
Каб вызваліць палонных, князь мусіў паехаць да крыжакоў і паабяцаць, што больш не будзе падымаць зброі супроць немцаў. Але ў душы ён не скарыўся і чакаў зручнага моманту, каб зноў ударыць па ненавісных захопніках.
Вайна з немцамі доўжылася ўжо трыццаць гадоў. Валодша вырашыў сабраць войска з усёй сваёй дзяржавы і ісці ўніз па Дзвіне на Рыгу, каб разбіць рыцараў і даць Полацкаму княству мір.
Князь адправіў паслоў у землі балтаў і ў суседнія славянскія княствы. Ягоныя пасланцы паехалі ў Герсіку і ў Ноўгарад. Усевалад сустрэў палачанаў з радасцю, а ноўгарадцы ўспомнілі старыя крыўды і ісці ў паход адмовіліся.
Немцам удалося дазнацца пра Валодшавы планы. Пад выглядам купцоў і рамеснікаў крыжакі заслалі на беларускія землі сваіх шпегаў. Яны атрымалі заданне хоць якім спосабам сарваць паход.
У прызначаны дзень у Полацку сабраліся палкі з усёй дзяржавы. Пешыя ваяры павінны былі рухацца далей на плытах і стругах, а вершнікі — дзвінскім берагам. Па дарозе да гэтай сілы збіраліся далучыцца дружыны балтаў, эстаў і князя Усевалада.
Перад выхадам у паход Валодша памаліўся ў Сафійскім саборы. Потым ён падняўся на свой вялікакняскі карабель і павярнуўся тварам да горада.
Бераг быў чырвоны ад шчытоў. Вясновае сонца грала на шаломах у ваяроў. Дружыны стаялі пад шматколернымі сцягамі. Князь глядзеў на іх і думаў, што чужынцам ніколі не ўдасца перамагчы крывіцкую зямлю.
“Слава князю Валодшу! Слава!” — крычалі ваяры. І раптам яны ўбачылі, як іхні валадар пахіснуўся, схапіўся рукамі за карабельную слямгу і пачаў паволі асядаць на дол.
Так загадкава абарвалася жыццё полацкага князя Валодшы. Відаць, яго атруцілі падасланыя немцамі людзі. Гэта здарылася ў 1216 годзе.
На той раз ворагі дамагліся свайго. Пазбаўленае камандзіра полацкае войска ў паход не пайшло. Але захапіць старажытную беларускую дзяржаву і паставіць яе на калені нямецкія рыцары не змаглі.
Праз дваццаць гадоў пасля Валодшавай смерці полацкая князёўна Аляксандра стала жонкаю ноўгарадскага князя. Яго звалі Аляксандрам Яраславічам, а потым, за перамогу над шведамі на рацэ Няве, назвалі Неўскім.
Упершыню за доўгія гады палачане і ноўгарадцы біліся поплеч супраць агульнага ворага. У той бітве здабыў сабе вечную славу беларус Якаў Палачанін. Узброены адным мячом, ён адолеў некалькі дзесяткаў шведскіх рыцараў.
Дружыннікі з Полацка і Віцебска складалі трэцюю частку войска Аляксандра Неўскага ў бітве з нямецкімі захопнікамі на Чудскім возеры. Тую бітву назвалі Лядовым пабоішчам.
Вяртаючыся дадому пасля перамогі, беларускія ваяры часта ўспаміналі каля вечаровых вогнішчаў князя Валодшу. Яны верылі, што той бачыў усё з захмарных высяў і радуецца цяпер разам з імі.
1. Навошта прыязджаў у Полацак нямецкі манах Майнгард?
2. Хто такія крыжакі? Чаму Полацкая дзяржава пачала з імі вайну?
3. Раскажы, як ваявалі нашыя продкі?