* * *
Побач з выявамi двух Аўгустаў катуе скрыпку хлапец зь менскага фальклёрнага гурту. Вы пару разоў недзе сустракалiся, i ён таксама, вiдавочна, прызнаў цябе. Найлепшае, што вы можаце зрабiць у гэтай сытуацыi: ты — абыякава, як i большасьць мiнакоў, прайсьцi паўзь ягоны зацухмолены брыль, ён — удзячна “ня ўбачыць” цябе.
З сваiх коней спачувальна глядзяць на гэтую псыхалягiчную сцэнку абодва Аўгусты. Такое ўражаньне, што яны нейкiм чынам чыталi фiлязофскiя трактаты Гэгеля i памятаюць, як у аналiзе ўсясьветнай гiсторыi той разабраўся з усiмi славянамi ў некалькiх сказах: “Гэтыя народы сапраўды засноўвалi царствы і вялi актыўныя войны… Часам яны бралi ўдзел у змаганьнi як авангард, што мае прамежкавае становiшча памiж хрысьцiянскай Эўропай i нехрысьцiянскай Азiяй. Палякi нават вызвалiлi Вену ад туркаў… Тым ня менш, усе славянскія народы выключаюцца з нашага разгляду, бо дагэтуль яны не фiгуравалi як незалежны элемэнт гiстарычных этапаў, якiя прайшоў Розум”.
“Не фiгуравалi, i ўсё тут”, — весела падмiргваюць табе Аўгусты, прышпорваючы коней. Паспрабуйце, маўляў, пафiгураваць цяпер, а мы паглядзім, што атрымаецца.
Джакома Казанова ў параўнаньнi з Гэгелем бачыў сьвет, безумоўна, шырэй i славянаў (асаблiва славянак) з сфэры свайго разгляду не выключаў.
Калiсьцi ты пацiкавiўся афiцыйным сьпiсам каханак славутага iталiйца i быў уражаны iхнай зусiм не астранамiчнай колькасьцю (Аўгуст Моцны толькi б паблажлiва хмыкнуў). Усяго — уявiце сабе — 132 асобы, пачынаючы ад адзiнаццацiгадовых малалетак да жанчын зусiм няпэўнага веку.
Маэстра быў перакананы патрыёт: 47 iталiек. Ужо зь вялiкiм адрывам на другiм месцы iдуць 19 дачок Францыi, за iмi — 10 швайцарак i 8 немак. У канцы сьпiсу своеасаблiвай скорагаворкай мiльгаюць пара грачанак, галяндка, партугалка, “афрыканка”. Славянкi рэпрэзэнтаваныя адной расейкай i дзьвюма полькамi (яшчэ трэба разабрацца, цi не лiцьвiнкамi).
Чамусьцi няма чэшак. А мiж тым, свае апошнiя трынаццаць гадоў Казанова пражыў у недалёкiм ад Дрэздэну Дуксе, цяперашнiм чэскiм Духцаве, дзе ў старадаўнiм замку Вальдштайнаў выконваў ролю бiблiятэкара i працаваў над мэмуарамi.
Зласьлiўцы пагаворвалi, быццам мэмуары былi для састарэлага авантурнiка кампэнсацыяй згаслага лiбiда. Ты ня згодны: гэты выдатны твор свайго часу ня мог быць напiсаны безь непасрэднага дабратворнага ўплыву жанчын.
Але дзе ў такiм разе чэшкi? Вiдаць, аддаючыся замкаваму бiблiятэкару-замежцу ў спальнях, альтанках i стажках сьвежага сена, яны шапталi нешта па-нямецку, на мове гаспадароў, таму і трапiлi ў iншую графу, ускосна пацьвярджаючы высновы Гэгеля…
Усё гэта вярзецца ў тваёй галаве насупраць аздобленай арабэскамi цьвiлi турмы, дзе выбiтны знаўца хараства i ўсяго астатняга, чым надзеленыя жанчыны, адбываў зьняволеньне i адкуль зьбег папаўняць сьпiс сваiх шчасьлiвых “ахвяраў”. Шчасьлiвых, бо калi Дон Жуан быў змрочным генiем спакушэньня, якi пакiдаў за сабой сьлёзы ды няшчасьцi, Казанову лёс надзялiў сьветлым генiем легкадумнага, п’янкога, карнавальнага каханьня, якое дарыла ягоным юным i немаладым амаранткам толькi радасьць. Прынамсi, так ты думаеш каля старадаўняй вэнэцыянскай турмы.
Ты не Казанова (нi зь вялiкай, нi з малой лiтары), але табе, як i яму, аднойчы таксама было дадзена разуменьне, што жанчына — ня толькi таямнiца, радасьць i асалода, але i нешта непараўнальна вышэйшае. Спасьцiжэньне сябе самога. Глыток з келiху неўмiручасьцi. Дотык да Вечнасьцi.
У кожнага — свае сьвятыя мясьцiны. Некалi ты зьдзейсьнiш паломнiцтва ў Духцаў.
* * *
Вэнэцыя выклiкае ў памяцi ня самае прыемнае для беларускага самалюбства: малы Францiшак Скарына яшчэ сікаўся ў штонікі, а ў гэтым горадзе варштаты ўжо працавiта стукацелi ў 150 друкарнях.
Нацыянальную раўнавагу вяртае адно шкляначка старой добрай лямбрускi.
Пасьля другой шклянкi ты ўзгадваеш, што вашая друкаваная Бiблiя выйшла раней за польскую i лiтоўскую. Трэцюю п’еш за тое, што беларуская Кнiга кнiгаў пабачыла сьвет значна раней за расейскую і ўкраiнскую. Чацьвертая шклянка жыватворнага пітва ўздымаецца за ваш прыярытэт перад баўгарскiмi ды сэрбскiмi перакладчыкамi i друкарамi. Пятая — за тое, што беларуская Бiблiя апярэдзiла францускую ды зьявiлася на восем гадоў раней, чым ангельская.