Восень
Я усюды хадзіла,
Я усюды была,
Як дзе што урадзіла,
Я рахунак вяла.
I к табе во зайшлася
Паглядзець, запытаць,
Як ты жыў, як спраўляўся,
Што відаць, што чуваць?
Вясна, Лета блудзілі
Па ўсёй чыста зямлі;
Ці ж пароўні дзялілі,
Роўна ўроду няслі?
Цябе з краю да краю
Было ўсюды ўдаволь:
Даказаў дзіваў, знаю,
Твой і пот, і мазоль.
Дык як з кормам? як жыта?
Двор то мае чым жыць:
Сенам пуня набіта,
3 дабром ток аж трашчыць.
Мужык
Восень, ясная пані,
Глянь! я лгаць не хачу —
Да паўзімкі не стане,
Як лічу, не лічу.
Няма штосьці ўмалоту,
Ды і што малаціць?
Копкі дзве акалоту,
Грэчкі з возік ляжыць.
3 копку яркі, ячменю,
Трохі сена, аўса…
Вось і хлеб, і насенне,
I за труд плата ўся!
Пры стале ж сядзе спора
Спажываці дары
Жонка, дзетак сямёра
Ды татуля стары.
Восень
Праўду вашэць гамоне:
Бог не вельмі ўспамог,
Але ты не сягоння
Так устаў, так і лёг.
Вось і сёлета трэба
Дацягнуць да канца,
Прыкупі з пудзік хлеба
Да пазыч з воз сянца.
Пудзік хлеба з мякінай,
Груцы, бобу крыху,
Якой бульбы асьміну —
Ці ж не дось мужыку?
Мужык
Ну і рада, ой рада!
Дакупіць, дакупіць!..
Дзе ж капейка ў «гада»?
Дзе яго скарб ляжыць?
На насенне, на страву
Трос вясной кішанёй,
Летам штраф за «патраву»;
Воласць не за гарой.
Восень
Як гляджу, ўсё находжу
Недастаткі адны,
Будзь здароў! Я адходжу
Да суседкі Зімы.
Выходзіць. На дварэ вецер вые штораз мацней. Каплі сцюдзёнага дажджу шлёпаюць аб гнілыя сцены. Мужык набірае ў рэзгіны вязку саломы і ідзе даваць скаціне. Дзверы са скрыпам зачыняюцца.
IX. СВЯТА
Хата, што і вясной. На стале ляжыць стус грачаных бліноў. На палку ляжаць двое хворых дзяцей; другія босыя і ў адных кашулёнках поўзаюць каля маткі па хаце. На печы крэкча бацька стары. Мужык сядзіць на лаве і пад нос мармоча.
Мужык
Ну, ламака, ну, хамула!
Ці ж стагнаць не годзе?
Што мінула, то мінула,
Болей не прыходзіць.
Пёкся, пёкся вясну, лета,
Аж толькі дзяржыся,
А цяпер спачынь за гэта
Ды павесяліся.
Трохі жонка хваравіта,
Трохі хворы дзеці,
Выпі чарку! ну і квіта!
На што там глядзеці?
Юрку варта бы да школы,
3 гора, пасылаці!
Не шлі: будзе, як ты, голы,
Хай сядзіць у хаце…
Насці трэба чаравікі,
Кажушок Сымонку,
Ну, на гэта час вялікі…
Пара ж і ў карчомку!
Жонка
Што ты там бурчыш пад носам?
Скрабеш каля вуха?
I ўдаеш паглядам косым
Вялікага зуха?
«Пагуляці… да карчомкі…»
Вось дык малайчына!
А дзе лапці ў тваёй жонкі?
Дзе дровы, лучына?
Трэба новае карыта,
Каптан Зосі трэба.
Просіць фельчара Мікіта —
Ўжо не есць і хлеба.
Не табе спачыць, хамуле,
Не табе спяваці,
Не да смеху, не да гуляў,
Калі бяда ў хаце.
Стараста (уваходзіць, трохі падпіўшы, з нейкай смешнай важнасцю і строгасцю)
Вось і трапіў к вам нарэшце…
Ну рыхтуйся, братка!
Кішанёй мусіш патрэсці:
Трэба нам падаткаў.
Трэба чыншу, трэба «пені» —
Быў прыказ з павету,
Каб за тыдзень непраменне
Ўнесці дробязь гэту.
Дык спраўляйся ж і то лоўка!
Бо не жыць і ў хатцы
I з апраткай, і з кароўкай
Прыйдзецца расстацца.
Магазыннік (уваходзіць таксама п’янаваты)
Пахвалёны вам, суседзе!
Як дуж, як здароўе?
Ўжо і зімка да нас едзе —
За даўгом прыйшоў я.
Аўса бочку, чвэрць ячменю,
Са дзве чвэрці жыта
Аддаць мусіш непраменне —
Тады будзе квіта.