На самай справе саромеемся пераважна перад людзьмі, і да таго тымі, на чыёй думцы нам залежыць. Уявім сабе сытуацыю, калі груба абслугоўваем кліентаў або расьпіхваемся локцямі, спрабуючы ўціснуцца у набіты аўтобус. Раптам прыкмячаем, што глядзіць на нас сусед або знаёмы, які заўсёды лічыў нас ветлівым і парадчаным чалавекам. Нам робіцца няёмка і літаральна вылазім са скуры, каб нейкім чынам зьмякчыць нэгатыўнае ўражаньне. Аб чым сьведчаць такія паводзіны? Чалавечая ацэнка зьяўляецца для нас асноўным крытэрыем маральнасьці нашых паводзін.
Бессаромнасьць можа дайсьці да таго, што не саромеемся рабіць зло нават у прысутнасьці блізкіх. Калі разам з найбліжэйшай сям’ёй рыхтуем на некага пастку, або калі сумесна зь сябрам абдумоўваем нейкую хлусьню, гэта значыць, што ў нашым сумленьні пашкоджана апошняя плаціна.
Калі чалавек сам не саромееца свайго зла, але сорамна яму перад людзьмі — гэта крывадушніцтва, паколькі яго асноўным клопатам робіцца вонкавы выгляд. Сам сорам перад людзьмі — гэта пераважна заслабы стымул, каб істотным чынам памяняць сваё маральнае аблічча. У выніку, чалавек застаецца бессаромным, хаця навонкі спрабуе паказаць сябе прыстойным. Неаднойчы абурае нас немаральнасьць іншых, але мы самі ня лепшыя, толькі лепш свае заганы хаваем. Нас раздражняе бракаробства, асабліва калі становімся яго ахвярай, але не перашкаджае нам, калі абы-як выконваем свае ўласныя абавязкі. Кожная бессаромнасьць патрабуе нейкага ацьверажэньня, апамятаньня, аб якім гаворыць Апостал Павал: „Які-ж плод мелі вы тады, што цяпер гэтага саромеецеся? Бо канец гэтага — сьмерць” (Рым. 6, 21).
Узгадаем яшчэ пра адзін вельмі своеасаблівы від сораму: часам саромеемся дабра, якое робім. У некаторым сэнсе гэты сорам выплывае з боязі, што людзі могуць нас дрэнна зразумець і абвінаваціць у фарызэйскім усхваленьні сваіх заслугаў. Сарамлівае хаваньне дабра вынікае хутчэй за ўсё зь перакананьня, што нашае дабро занадта добра сьведчыла-б аб нас, падчас калі ў нас мноства заганаў, пра якія людзі проста ня ведаюць. Акрамя таго неаднойчы адчуваем, што дабро, вынесенае на паказ, быццам-бы вяне. Сам Хрыстос рэкамэндаваў нам нічога не рабіць напаказ „перад людзьмі, каб яны бачылі вас” (Мацьв. 6, 21).
Бывае таксама фальшывы сорам. Апостал Павал быў удзячны Анісіфару за тое, што „кайданоў не саромеецца” (параўн.: 2 Цім. 1, 16).
Апостал Пётр перасьцерагаў: „Абы толькі не цярпеў хто з вас мукі, як забойца або злодзей, ці злачынец, ці пасягаючы на чужое, а калі як хрысьціянін, то не саромся, але ўслаўляй Бога за такую долю” (1 Пятр. 4, 15). Гэтак-жа і бацькі не павінны саромецца свайго недаразьвітага дзіцяці, бо толькі тады іхная самаахвярнасьць, поўная павагі для чалавечай годнасьці дзіцяці, будзе ўрокам чалавечнасьці для пастароньніх сьведкаў іх гора. Няма таксама нічога ганебнага ў шматдзетнасьці і толькі зрэдку бацькі акружаныя чародкай дзяцей выклікаюць іранічныя заўвагі ды насьмешкі.
І нарэшце паставім сабе пытаньне: ці ўмеем з прычыны нашага зла саромецца перад Богам? Ці ў хвіліны, калі ўсьведамляем сабе бяссэнсіцу нашых спадзяваньняў, мы ўмеем „засароміцца, бы злодзей злоўлены на месцы злачынства” (Ерам. 2, 26). Ці нехта моліцца ў духу малітвы Ездры: „Божа, саромеюся падняць зрок мой на Цябе, бо злачынствы мае вырасьлі вышэй за галаву, а віна мая сягае нябёсаў” (Ездр. 9, 6). Пажадана, каб ува ўсіх было гэтулькі самакрытычнасьці і перакананьня аб сваёй віне. „Дык вось дзеткі, — пісаў Апостал Яан Багаслоў, — прабывайце у Ім, каб калі Ён зьявіцца, мець сьмеласьць і не асароміцца перад Ім у прыход Ягоны” (1 Яан. 2, 28). Да гэтага можна яшчэ дадаць: гэтак паводзьце сябе ў любы час, каб сьмела маглі паглядзець людзям у вочы.
Пакіньце адно і другое да жніва
(Мацьв. 13, 24-30)
„Царства Божае падобнае да чалавека, што пасеяў добрае семя на полі сваім. Калі-ж людзі спалі, прыйшоў вораг яго і пасеяў куколь сярод пшаніцы, і пайшоў”, — чытаем у Евангельлі. Слугі запрапанавалі выпалаць куколь, але гаспадар адказаў: „Не, каб выбіраючы куколь, вы не павырывалі разам зь ім і і пшаніцы. Пакіньце расьці разам тое і другое да жніва. А ў час жніва я скажу жняцам: зьбярэце перш куколь і зьвяжэце яго ў пучкі, каб спаліць яго, а пшаніцу зьбярэце ў гумно маё”.