Але тады не толькі мая прастуда трывожыла бацьку. Я кепска засынаў, прахопліваўся сярод ночы, нібы нечым напалоханы, і ён нарэшце сказаў, што трэба шукаць грошы і ставіць сваю хату.
Наша хата з’явілася праз чатыры гады, я кепска памятаю, як яе будавалі (што можна было рабіць аднаму — бацька рабіў адзін), але ведаю, што ў правым ад вуліцы вуглу пад першай падвалінай ляжыць пяцікапеечная манета — на шчасце. Праўда, бацька любіць паўтараць, што шчасце трэба шукаць не ў будучыні, а ў мінулым, і толькі той, хто там яго знаходзіць, жыве не дарэмна.
Як бы яно ні было, але ў новай хаце ў мяне з’явіўся свой пакой, я перастаў хварэць кожную зіму і прачынацца па начах.
Хата, дзе я нарадзіўся, стала хлеўчуком, але першае ж парася (у нас кажуць: парэсятка), якое бацька купіў дзякуючы таму, што яго лыжка за вячэрай заўсёды была лягчэйшая, чым мая, не пражыло і месяца, і ён вырашыў разабраць хляўчук па бярвеннях на дровы.
Бацька не рыхтаваў мяне да прафесіі будаўніка, але, ведаючы, што перадаваць іншым свае веды тое ж самае, што дзяліцца ў далёкай дарозе хлебам, ад чаго становішся больш сытым, чым калі б еў яго адзін, яшчэ малога прывучыў мяне глядзець на хаты як на жывыя істоты. І калі я першы раз заходзіў у чужую хату, адразу пачынаў прыглядацца да яе, як прыглядаюцца да незнаёмага чалавека, з якім давядзецца разам правесці пэўны час. На жаль, апроч бацькі, з якім я, пераехаўшы ў Мінск, бачуся вельмі рэдка, мне няма з кім пагаварыць пра хаты так, як гавораць пра людзей.
Я ўсё яшчэ, быццам гэта было ўчора, а не дваццаць пяць гадоў таму, памятаю адзін выпадак. У самым канцы нашай вёскі стаяла хата, якая кожны раз, калі я аказваўся непадалёк, прыцягвала мяне да сябе, як магнітам. Але на надворку жыў злосны, як мне здавалася ў мае дзесяць гадоў, сабака, які свой наедак сумленна адрабляў залівістым брэхам. Аднойчы маці сказала: «Пайшлі са мной да Гані: я адна баюся сабакі». У гэты момант я ўпершыню адчуў сябе дарослым і падумаў, што быць дарослым — значыць умець пераадолець у сабе страх, каб зрабіць нешта не для сябе самога, а для іншых. Гэтае адчуванне жыло ўва мне яшчэ некалькі хвілін пасля таго, як мы падышлі да Ганінай хаты, і гаспадыня, паколькі была на надворку, адразу загнала сабаку ў будку і прыкрыла дзірку засланкай, якой прыкрываюць печ, каб не ўцякаў дух. У гэты момант мне захацелася быць яшчэ больш дарослым, і я, сеўшы бокам на край лавы, што стаяла каля Ганінай хаты, прытуліўся шчакой да сцяны і сказаў:
— Ваша хата вельмі цяжка дыхае, відаць, яна моцна хворая.
Ганя паглядзела на мяне са шкадаваннем і звярнулася да маці:
— Нейкі ён у цябе як нездаровы. Хай бы больш з дзецьмі бегаў, а не сляпіўся над кніжкамі.
Праз тры месяцы, увосень, Ганя памерла, і я ўпершыню ўбачыў, як хата можа старэць проста на вачах.
Больш я ніколі не гаварыў пра хаты з чужым чалавекам, тым не менш, не перастаючы думаць пра іх, нібы яны былі жывыя. Я ўжо тады стаў у пэўным сэнсе калекцыянерам — чалавекам, які збірае — у памяці, вядома, — хаты, як потым — ужо наяве — стаў збіраць аўтаручкі. Калісьці, каб каму-небудзь перадаць свае назіранні так, як бацька і сёння яшчэ імкнецца перадаць мне свае, я абавязкова напішу пра хаты апавяданне. Пра хату, у якой гуляюць вяселле, і пра хату, у якой ляжыць нябожчык. Пра хату, у якой дзень ніколі не бывае даўжэйшы, чым ноч, і пра хату, у якой мужчынскі голас чуваць так рэдка, што пасля ён яшчэ доўга адзываецца ў ёй рэхам.
Вядома, у гэтым апавяданні я напішу і пра сваю родную хату, і, далібог, яна заслугоўвае таго, каб стаць у ім галоўнай гераіняй.
Калі я пераязджаў у Мінск, бацька сказаў:
— Чым больш ты пакінеш дома дарагіх табе рэчаў, тым больш будзеш хацець сюды вярнуцца. І ніколі не забірай усе іх — інакш ты сюды ўжо ніколі не вернешся.