Яна ўздыхнула і адказала не адразу.
— Ох, дзеткі,— ніколі яна да мяне так раней не звярталася, і гэта чамусьці непрыемна кальнула.— Хацела я табе паказаць парог, калі пачула ад людзей... Ды Антаніна Аркадзеўна просіць: прытулі, кажа, паглядзі... Бог вас разбярэ! Гэта ж дзіва, каб свякруха за такую нявестку заступалася.
Не надта мне прыемны быў такі свякрухін клопат. Падазрона падумала: «Мабыць, яшчэ адна хітрасць, каб скарыць мяне, хітрасць разумная, прадбачлівая, якую магла прыдумаць толькі Антаніна Аркадзеўна». Але ў той жа час я не магла не адчуваць, што гэта — мацярынская хітрасць, для шчасця сына, унука — майго сына... I яна кранула мяне, расчуліла. Уночы я ціхенька плакала ў падушку. А раніцаю зноў быццам нанава на свет нарадзілася. I хацелася мне толькі аднаго: убачыць яго, майго Сашу.
Пайшла ў школу. Экзаменаў у той дзень не было. Займаліся толькі дзесятыя класы, і ў пакоях было пуста і ціха. Саша не з’яўляўся ў школу. Можа таму гэтая летняя пустэча здалася мне такой злавесна-змрочнай і агарнула балючым смуткам. Ён душыў, смутак, я задыхалася ў зацененай таполямі халаднаватай настаўніцкай, адчувала, што мне трэба бегчы адгэтуль і хутчэй — на сонца, на вецер, на рэчку. Ды, аднак, не магла зрушыць з месца, сядзела, як прывязаная, бяздумная, спустошаная...
Скрыпнулі дзверы — я падскочыла: ён! Не, Павел Адамавіч. Стары падышоў і працягнуў мне руку, чаго амаль ніколі не рабіў — за руку штодня не вітаўся, хіба толькі ва ўрачыстых выпадках, калі каго віншавалі ці калі з’язджаліся пасля летняга адпачынку і збіраліся на першы педсавет.
— Міхаліна Казіміраўна, хачу без сведкаў паціснуць вашу руку,— сказаў ён.— Вас асуджаюць, а я, паверце, у захапленні. Я, ведаеце, стары дзівак-дзівадла, але ўмею бачыць глыбей, чым другія. Пра вас я быў невысокай думкі, бо ніяк не мог разгледзець вашай любові да мужа і яго — да вас. Думаў: дзяўчо з сучасных, падхапіла культурненькага ды багаценькага і трымаецца рукамі і зубамі. Ажно вы вунь якая! Натуральная! Адно шкадую: што ён — не герой. Аляксандр Дзямідавіч. Не. Не герой.
— Не трэба пра яго так, Павел Адамавіч,— папрасіла я.— Мне не трэба ад яго ніякага геройства.
— А вось гэта ўжо талстоўска-бабская філасофія, прабачце мне. «Усім ахвярую дзеля таго, каго кахаю». А калі ён не варты такой ахвяры?
— Ён варты.
Павел Адамавіч незадаволена чмыхнуў, як заўсёды, калі яму нешта не падабалася. Чмыханне яго трохі развесяліла мяне. Я глядзела на сярдзіты твар, на рудыя пракураныя вусы, якія варушыліся, як у маржа... I тут нечакана з’явілася дзёрзкая думка.
— Павел Адамавіч, што вы скажаце, калі я папрашу вас зрабіць мне адну паслугу?
Ён зацікаўлена насцярожыўся.
— Перадайце запіску Аляксандру Дзямідавічу. Але так, каб... Разумееце?
Стары спачатку зрабіў вельмі здзіўленыя вочы, пасля зморшчыў твар і... заліўся бязгучным смехам.
— А што? I перадам. Пражыў жыццё, шмат чым займаўся, а ў такой ролі быць не прыходзілася.
Я тут жа ўзяла вучнёўскі сшытак і чырвоным алоўкам, якім выпраўляла і падкрэслівала памылкі, з ліхаманкавай паспешлівасцю дрыжачай рукой напісала:
«Саша, любы мой! Жыву думкамі пра цябе. Жадаю толькі аднаго: сустрэцца з табой. Няхай гэта будзе апошні раз. Прыходзь увечары туды, дзе мы сустрэліся першы раз. М.»
— Можаце прачытаць,— сказала я Паўлу Адамавічу, перадавдчы згорнуты лісток.
— Паверце, што я не стану чытаць. Павінен жа хоць у аднаго чалавека на зямлі жыць такі анахранізм, як рыцарства,— ён зноў засмяяўся.
Праўду скажу, не верыла я, што Саша прыйдзе, бо добра ўяўляла, як пільнуе яго Люба. Але чакала спаткання з такой нецярплівасцю, што недзе пад вечар у мяне, здаецца, пачалася гарачка. Паліла галаву, трэсла цела, як у ліхаманцы. О, гэты чэрвеньскі вечар! Я падумала тады, што яго ўвогуле не бывае. Які ж гэта вечар, калі змяркаецца недзе амаль апоўначы! Нават у сям’і, дзе ўсё ладна і мірна, і то ў такі час мужу нялёгка адлучыцца з дому, ды яшчэ калі жонка такая, як Люба.
Я так і не дачакалася, калі змеркнецца, каб пракрасціся за раку, у бярэзнік. Адвячоркам у маленькую і чысценькую Уліціну хатку заглянуў Павел Адамавіч. Не прасіла я, каб ён прынёс адказ і не чакала, што стары можа вось так проста зайсці. Але адразу зразумела: адказ! I рванулася насустрач:
— Ну, што? Павел Адамавіч, даражэнькі!
— Якія вы ўсе нецярплівыя, закаханыя. Манашкі тваёй няма? — агледзеўшыся, перадаў мне заклеены канверт. Я тут жа разарвала яго. Такі ж вучнёўскі лісток, гэтак жа паспешліва напісаныя словы, толькі простым карандашом:
«Міхаська! Радасць мая і гора маё! Люблю, люблю, люблю. I праклінаю сам сябе, што я такі бязвольны і слабы. Не магу так, як ты. Асуджай мяне, забудзь, каб я ўсё жыццё караў сябе. Я прыйду да цябе. Прыйду! Але не сёння. Не хачу, каб ты бачыла мяне сёння. Падаю да тваіх ног і цалую».