Яна ўздыхнула і сказала сурова:
— Вы — маладыя — эгаісты, задужа многа думаеце пра сябе і забываеце на дзіця. У вас — сын.
— Мяне такі папрок не можа крануць, бо гэта няпраўда. Я забываюся на Сашку?! Ды я начамі не сплю — думаю пра лёс сына. У мяне сэрца разрываецца. I дзеля Сашкі, толькі дзеля яго я гатова вярнуцца...
Свякруха ўстрапянулася, вочы яе бліснулі радасцю. Ды я тут жа пагасіла іх.
— Але з адной умовай... Простай... Каб наш саюз з Генадзем быў саюзам роўных і... вольных. Каб ён не паводзіў сябе ўладаром, як казалі раней, сваёй богам дадзенай палавіны. I каб ніколі нічым — ні словам, ні дзеяй — не абразіў гэтую маю любоў... Яна — святая... Для мяне... I, вы разумееце, я не дазволю, каб нехта караў мяне за яе... Згодзіцца Генадзь на такую ўмову?
Антаніна Аркадзеўна сказала без надзеі, упалым голасам:
— Пра гэта вы дамоўцеся самі.
— Згодзіцца,— упэўнена адказала я.— Але ніколі не выканае. Для гэтага хіба такая трэба сіла волі, як у Генадзя! I незалежнасць ад людской думкі. I душэўная культура. Цераз тыдзень, калі не раней, пачнуцца сцэны рэўнасці, папрокі... А я гэтага не сцярплю. Вы ведаеце мяне, Антаніна Аркадзеўна. Я зноў мушу перабірацца з Сашкам да Уліты. I тады ўжо для людзей будзе камедыя. А я не хачу камедыі! Не! Няхай лепш будзе драма!
Тады ж Антаніна Аркадзеўна прызналася, што з першага знаёмства я нечым спалохала яе, што яна дзіўна неяк і незразумела баялася мяне і праз гэта не любіла так, як павінна была палюбіць. А цяпер знікла боязь і з’явіліся зусім іншыя пачуцці. Якія — яна не растлумачыла. Але, помню, сказала:
— Сэрца маё часта поўніцца гневам і злосцю. За сына, за ўнука. Але паслаць табе праклёны, зычыць няшчасця я не магу. За штосьці, за што — сама не разумею, я пачала паважаць цябе. Не толькі Сашка, але і ты, віноўніца, прыцягваеш мяне. Можа, мне хочацца зразумець цябе. Можа, усцерагчы ад большай бяды.
I сказала яшчэ вось што:
— Добра. Няхай будзе драма. Але без усялякай хітрасці, я хачу папярэдзіць. Не дамагайся па-бабску яго... Ён — не герой.
Я скаланулася: словы Паўла Адамавіча. Няўжо расказаў? Такое здрадніцтва чалавека, якому даверылася, было б цяжка перажыць, яно скіравала б мой бунт супраць людзей. Не, на шчасце, падазронасць мая тут жа развеялася.
Аднак я паспела адказаць Антаніне Аркадзеўне:
— Для мяне ён герой. Адзіны. 3 усіх...
— Дзіця маё, яшчэ ў старажытнасці людзі казалі: любоў сляпая. Але... не абурайся, калі ласка, я зусім не намерана ганіць яго. Я хачу засцерагчы цябе не ад яго. Ад Любы... Май на ўвазе, што гэта жанчына не думае, што будзе ад яе ўчынкаў — камедыя ці трагедыя. Яна аднолькава здатная на ўсё.
Што Люба такая — гэта я добра ведала. I аднак падумала, што ўсё-такі свякруха хітруе — хоча нагнаць страху з адной мэтай: каб, напалоханыя, мы не рушылі далей, тады, магчыма, паступова выветрым любоў з сэрцаў і галоў нашых, і час, лепшы лекар, усіх верне на свае месцы. Старая ведала, што большасць такіх драм у жыцці завяршаецца знешне шчаслівым канцом: перадурэюць і ўтаймуюцца. Я не стала разбураць яе надзеі. Няхай спадзяецца.
Дзе-якія чуткі пранікалі і ў маю «цытадэль». Ва ўсякім разе я ведала, што Люба дамагаецца, каб мяне выгналі са школы. Спачатку я не баялася гэтага. Верыла ў сваіх калег: не пакрыўдзяць, завошта ім выганяць мяне? Вера мая ўмацавалася, калі Мая расказала, як абараняў мяне на педсавеце Павел Адамавіч, і дырэктар, наш добры Андрэй Пятровіч, нібыта згадзіўся з ім. Боязь і няўпэўненасць з’явіліся, калі аднойчы зусім неспадзявана я сустрэлася каля пошты з Любай.
— Ты шчэ тут? — закрычала яна на ўсю вуліцу і зноў сыпанула бруднымі словамі, пры хлопчыку маім, спалохала дзіця.— Ну, я буду не я, калі не выжыву цябе адгэтуль. Каб мая ўлада, я павесіла б цябе на гэтай вярбе, сучку такую.
О, гэта было жахліва! На маё шчасце, нікога блізка не было. Але ўсё адно, слова не вымавіўшы ў адказ, я схапіла Сашку на рукі і пабегла прэч ад гэтай страшнай жанчыны.
— А што — сорамна?..— зларадна крычала яна ўслед.
3 таго часу я пачала баяцца і яе асабіста і ўсяго таго, што яна можа зрабіць; перасцярога Антаніны Аркадзеўны набыла сур’ёзны сэнс. Можа праз гэтую боязь я не пайшла на спатканне, калі ён, Саша, паклікаў.
Дзён праз колькі, пасля маёй сустрэчы з Любай, у нядзелю, Мая, піянерважатая, прынесла мне яго пісьмо. Ён клікаў зараз жа, пасярод дня, за рэчку, у Сямёнаўскі бор.
Я не пайшла. А пасля шкадавала. I цяпер шкадую. Мне так хацелася пабыць з ім хоць хвіліну. Можа, у апошні раз. I ён, безумоўна, хацеў выканаць сваё абяцанне — прыйсці да мяне. Можа, у той дзень яму напаткалася адзіная магчымасць. А я не пайшла. Брыдка і дагэтуль ад думкі, што я пабаялася. Каго? Любы? Ды яна ж сама баіцца мяне!