Хоць у адзіноце, суме, а ўсё адно летнія дні ляцелі хутка. Я пачала ўжо не без трывогі чакаць, калі скончацца канікулы, з’едуцца настаўнікі, і я прыйду ў школу. Як павядзе сябе Генадзь? Застанецца ці перавядзецца ў другую школу? Я асабіста вырашыла: нікуды не паеду. 3-за прынцыпу. Каб не думалі, што лічу сябе вінаватай.
Мяне паклікалі ў школу раней, недзе ў канцы ліпеня. Прыехаў загадчык райана — Леанід Міхеевіч Аўсянік. Я ведала гэтага чалавека яшчэ з інстытута. Праўда, ён скончыў на два гады раней. Але яго ўсе ведалі ў інстытуце, бо ён быў актывіст, прафсаюзны кіраўнік. У раёне таксама хутка пайшоў угору. Адзін год папрацаваўшы ў школе, стаў інспектарам райана, а яшчэ гады праз два яго высунулі на загадчыка: малады энергічны кадр! Злосныя языкі на настаўніцкіх канферэнцыях пляткарылі, што Міхеіч мае трое любоўніц і бярэ з дырэктароў хабар... свежай рыбай. Сапраўды, усюды ён пахваляецца, што лепшы рыбалоў з усіх раённых кіраўнікоў, і, праўда, прывозіць самы багаты ўлоў — увесь актыў есць яго рыбу. Але, кажуць, што ніхто ніколі не бачыў, каб сам ён злавіў нешта большае за чырвонапёрку ці ёршыка.
Аўсянік быў у кабінеце дырэктара адзін. Ды і ўвогуле, здаецца, у школе нікога не было. Пуста, холадна. Пахла свежай фарбай, крэйдай, вільгаццю — не прасохлі яшчэ пасля пабелкі сцены. Сустрэў загадчык райана мяне прыветліва. Запрасіў сесці. А сам хадзіў па кабінеце, качаўся, як шар, кругленькі, тлусценькі, нечым вельмі задаволены, расчырванелы, у ззяючай бялюткай нейлонавай сарочцы. Абцасікі яго модных чаравікаў прыліпалі да пафарбаванай падлогі. Заставаліся сляды. Мне карцела сказаць, што не трэба хадзіць па ўсім пакоі, псаваць непрасохлую падлогу. Але той жа страх невядомасці зноў скоўваў. Я сядзела, як школьніца.
Ён абышоў вакол мяне, можа, разы тры, быццам прымерваўся, з якога боку лепш падступіцца. Сказаў добразычліва, лагодненька, але з афіцыйнага месца, зайшоўшы за дырэктарскі стол.
— Міхаліна Казіміраўна, абавязак мой нялёгкі, але служба вымушае. Аднак ніякіх маралей чытаць вам не збіраюся. Скажу адразу: многія людзі і педсавет... патрабуюць перавесці вас у другую школу. Куды-небудзь далей — так прасіла адна асоба...
Даведалася, як хочуць мяне пакараць,— знік мой страх. Не скажу, што весела, але я засмяялася:
— У ссылку, значыцца?
Аўсянік спружыніў на насочках сваіх завостраных, як ракеты, чаравікаў, таксама засмяяўся:
— У ссылку,— і выйшаў з-за стала.
— Завошта?
— Ну, гэта вы ведаеце лепш, чым я. Хоць — хе-хе — і мне вядома.
— Не. Я не ведаю...
— О, вы, як кажуць юрысты, не прызнаяце сваёй віны,— голас мяккі, проста аксамітны, шуршэў недзе ўжо ззаду. Патрэсквала фарба на падлозе — прыліпалі чаравікі; як таму гарачаму стаенніку, яму не стаялася на месцы.
— Хіба ёсць закон, які забараняе настаўніцы пакахаць?
Ён засмяяўся юрліва і яшчэ бліжэй ад мяне, над самым вухам.
— О, я разумею. Як чалавек, я ўсё разумею, Міхаліна... Вам нікуды не хочацца адгэтуль?
— Педсавет не мог патрабаваць, не пагаварыўшы са мной. Чаму не выслухалі мяне?
— Гэта правільна. Але некаторыя асобы дайшлі да парткома, да Васіля Іванавіча. Цераз маю галаву.
— I куды вы рашылі саслаць мяне? У Сібір? — ужо без жарту, са злосцю спытала я.
— О, не! — ён засмяяўся амаль у вуха мне.— Бліжэй. У Затонскую школу.
— Дзякую. Вы літасцівыя.
— Усяго на ўсяго за сорак кіламетраў.
— Вось за гэта і дзякўю, што не так далёка. Але нікуды я не паеду!
— О-о, я ў захапленні!.. I разумею Муліцу. Такой жанчынай нельга не захапіцца. Вы і мяне заваражылі... Але,— ён цяжка ўздыхнуў,— я — чыноўнік. Я мушу нагадаць, што існуе такая непрыемная рэч, як загад... Перавесці настаўніцу Жарчынскую...
Дзіўна ўразіла, што загадчык райана назваў маё дзявочае прозвішча. Я падумала, пра Генадзя: «Няўжо і ён прасіў, каб мяне перавялі? Мог прасіць, каб не пераводзіцца самому, не пакідаць утульнага дома, маму. Мамчын сынок!» — і мяне ахапілі абурэнне і злосць.
А маю задумлівасць Аўсянік вытлумачыў па-свойму. Я раптам пачула яго гарачае дыханне. Цяпер ён не гаварыў — шаптаў:
— Я разумею цябе, Міхаліна. Паехаць туды — значыцца, пазбавіцца ўсіх радасцей... Хто там ёсць у гэтай васьмігодцы? Старыя дзевы. А табе трэба прастор. Перад тваімі чарамі не можа ўстаяць ніводзін мужчына. Я зачараваны. Адзін твой ласкавы позірк, і я зраблю ўсё, што ты пажадаеш... Усё... усё,— рука яго лягла на маё плячо...
Я паднялася з крэсла павольна, азірнулася на акно. Ён мабыць падумаў, што зараз кінуся яму на шыю, і прыўзняўся на насочках, пацягнуўся да мяне. Я размахнулася і адвесіла яму аплявуху.