Са знешніх самых эфектыўных прыкмет промысла — факел над зялёным жытам: спальваецца газ, які аддзяліўся ад нафты.
Цікава. Усё цікава. Але, на жаль, сюжэты — яны не палыхаюць накшталт гэтага факела, які відаць за многа кіламетраў, асабліва ўначы, не валяюцца вакол буравых і не фантаніруюць з глыбінь зямлі разам з нафтай. Яны — у глыбінях чалавечых характараў.
Знайсці сюжэтныя характары, дабрацца да іх бывае гэтак жа цяжка, як да нафты. А часам іх знаходзіш зусім выпадкова, як залатыя самародкі.
Вось чаму, не знайшоўшы пакуль што сюжэта на буравых і нафтапромысле, я зноў прыгадаў Міхаліну Казіміраўну. Заглянуў у запісную, каб успомніць сяло, дзе яна працуе. Спытаў — ці далёка? Зусім блізка — кіламетраў пятнаццаць усяго.
А хто з нашага брата стрымаўся б ад такой спакусы — заглянуць, даведацца, чым скончылася гэтая незвычайная гісторыя, як само жыццё «развязала» складаны вузел, завяршыла сюжэт?! Праўда, адчуваю, што дастанецца мне ад крытыкаў. Пэўна, не адзін з іх абурыцца: «Ездзіў чалавек у творчую камандзіроўку на нафтапромысел, а піша пра што?.. Жах! Пра любоў ды яшчэ пра якую!.. Каюся і схіляю сваю грэшную галаву: біце, мае даражэнькія сябры, такая ваша прафесія і такая наша доля».
...Прайшлі дажджы, і мая «калымага» ў двух палявых лашчынах добра пабуксавала. Вясна таго года была зацяжная, халодная, спачатку, у красавіку, сухая, а потым — дажджлівая. Ішлі апошнія дні мая, а тут, на Палессі, яшчэ цвілі сады, і жыта толькі выходзіла ў трубку.
Намучыўшыся ў гразі, запэцкаўшы машыну, запэцкаўшыся сам, я быў пашкадаваў ужо, што паехаў. Пераканаў сябе, што не можа яна так доўга заставацца там; калі не выжылі, сама ўцякла далей ад грахоў.
На краі сяла я спыніўся каля гурбы школьнікаў. Спытаў:
— Хлопцы, дзе жыве настаўніца Міхаліна Казіміраўна?
Чакаў, што дзеці пераглянуцца, паціснуць плячамі. Магчыма, хтосьці ўспомніць: «Была такая, але даўно ўжо няма яе. Паехала». Не. Хлапчукі ўсёй чарадой кінуліся да машыны.
— Дзядзька, мы пакажам! — і бесцырымонна, як шпакі ў дупло, палезлі ў машыну, на задняе сядзенне. Не паспеў я аглянуцца, як іх набілася туды чалавек сем, а перад адчыненымі дзверцамі яшчэ стаяла цэлая чарга. Я ўзмаліўся.
— Браточкі! Хопіць! Хопіць! А то горка заплачуць мае рэсоры,— і асцярожна, каб каторы не трапіў пад кола, зрушыў з месца. Адзін з маіх нечаканых пасажыраў сур’ёзна спытаў:
— Дзядзька, а вы хто?
— Касманаўт,— пажартаваў я.
— Ого-о, касманаўты такія не бываюць.
— Якія?
— Такія.
Хацелася, каб у сваёй дзіцячай непасрэднасці яны па-вясковаму ахарактарызавалі мяне: чаму я не магу быць касманаўтам. Чакаў, што зараз нехта адкажа: «тоўстыя», ці, можа, яшчэ што-небудзь, больш трапнае. Не, змаўчалі.
— Ну, якія? — дапытваўся я.
— Старыя,— адказаў будучы вялікі дыпламат, выручыўшы сваіх сяброў.
Я зарагатаў і хацеў быў пачаць даказваць, што я зусім не стары яшчэ, што гэта ім, у іх восем-дзесяць год, так здаецца. Але хлопцы хорам закрычалі:
— Стоп! Вось тут! Тут! Да гэтай хаткі рулюйце.
Я збочыў з дарогі, што праторана пасярод вуліцы, на зялёны майскі мурог.
За пышным кустом бэзу, які яшчэ цвіў, і двума маладымі ліпкамі хацінка з адным акном на вуліцу ледзь была бачна.
Я падумаў з нечаканым смуткам: «Значыцца, не сышлася з мужам. Па-ранейшаму жыве ва Уліты». I мне ўпершыню стала шкада гэтай жанчыны. Але ў той жа час было і другое пачуццё — прафесійнае задавальненне. Калі я часам расказваў пра маю гераіню сваім сябрам, некаторыя заключалі: «Нічога, памірыцца з мужам. Нікуды не дзенецца». Мне ж, прызнаюся, чамусьці не хацелася, каб яна стала на калені перад мужам, такі фінал быў бы да банальнасці звычайны, і створаны мной вобраз пэўна адразу распаўся б, паблекнуў.
«Не,— падумаў я,— здаецца, не дарэмна яна столькі часу жыла ў маім «творчым запаведніку».
Можа, убачыўшы машыну, што спынілася каля хаціны, ці пачуўшы галасы дзяцей — вучні выгукнулі яе імя, Міхаліна Казіміраўна сама выйшла насустрач: неспадзявана адчыніла невысокую вузенькую калітку ў той час, калі я наблізіўся да яе, і спынілася на парожку, як бы загарадзіўшы дарогу.