Жанчына ні ўзрадавалася, ні здзівілася, ні збянтэжылася. Працягнула руку — прывіталася так, быццам мы бачыліся ўчора. Збянтэжыўся я — няпрошаны госць, падумаў: «Чорт мяне прынёс за трыста вёрст». Што сказаць? Пачаў як бы апраўдваючыся:
— Езджу, ведаеце, вывучаю жыццё. Ехаў міма — успомніў вас...
Яна нарэшце здагадалася, што госця трэба запрасіць. Адступіла з каліткі ў двор.
— Заходзьце, калі ласка.
Але ў двары, зачыніўшы за мной калітку, сказала:
— У хату не пойдзем. Палацы — бачыце якія. Пасядзімо тут,— і кіўнула на нізенькую лавачку, каля гародчыка, што туліўся да глухой сцяны чужой хаты. Там быў цень. У гародчыку пачынаў ужо кусціцца любісцік і з краю зацвіталі піёны, а далей — маленькія прыгожыя градкі з добрай цыбуляй і гуркамі, якія толькі выганялі па другім кволым лісточку.
Двара ў гэтым «двары» ўсяго вузкая палоска, ад каліткі да хлеўчука, паўз хату, вельмі старанна падмеценая і пасыпаная жоўтым пясочкам. На дашчатым ганачку, да жаўцізны вымытым, ляжалі сасновыя галінкі. Здавалася, што нават кожная тоненькая жардзінка агародчыка таксама выскаблена і вымыта: ні сучка, ні карынкі. Пахла хвояй і бэзам.
Міхаліна Казіміраўна за два гады як бы трохі зблажэла і папрасцела. А можа такое ўражанне давала адзенне — просценькае дамашняе плацце-халацік. Натуральна, што ў горад яна прыязджала апранутая ва ўсё найлепшае, ды яшчэ падпудрылася, падфарбавалася, таму яе прыродная краса была там яркая, кідалася ў вочы. Цяпер яна была звычайная, простая, мілая, прыгожая маладая жанчына, трохі як бы стомленая за доўгі летні дзень. Але тады, пры першай сустрэчы, мяне мала кранула яе краса, ніколькі, ні на міг, не збянтэжыла нечаканая шчырасць і далікатнасць. А тут я адчуў сябе, як хлапчук, перад дарослай жанчынай. Не ведаў, з чаго пачаць размову.
— Як вам жывецца?
— Жыву.
— Адна?
— Не. Чаму ж? 3 сынам. Пайшоў недзе з бабуляй на луг.
— 3 бабуляй?
— Але. 3 Антанінай Аркадзеўнай.
Я чакаў, што зараз Міхаліна Казіміраўна пачне расказваць гэтак жа падрабязна, горача, як тады, у кафэ.
Не, яна маўчала. Мне здалося, што ёй хочацца хутчэй пазбавіцца ад такога госця.
Я сказаў, запінаючыся:
— Вы прабачце, Міхаліна Казіміраўна. Я ведаю: незапрошаны госць горш за татарына. Аднойчы вы даверыліся мне, шчыра расказалі... I я многа думаў пра вас. Можа, цяпер вам непрыемна?
— Не, калі ласка.
— Але мне хацелася б даведацца, што адбылося пасля...
— Нічога не адбылося.
— Ён тут, у вашай школе?
— Аляксандр Дзямідавіч? Ён — дырэктар нашай школы. Андрэй Пятровіч пайшоў на пенсію.
— I... як вы?
Вусны яе ледзь скрывіліся ад дзіўнай, незнаёмай і незразумелай усмешкі.
— Я ж давала слова. Сакратару. I вам. Помніце? На вашу адказнасць. Можаце заспакоіць сакратара. Са мной нават Люба, жонка яго, памірылася. Неяк яшчэ мінулым летам сустрэла і ласкава так кажа: «Ну, чаго ты дамаглася, дурная? За чужым пагналася — свайго страціла. Кусай цяпер падушку. Мне шкада цябе». I другія шкадуюць... Гэта, скажу вам, самае брыдкае. Злуе гэта мяне. Хочацца паслаць іх...— яна сапраўды злосна бліснула вачамі — як бы папярэдзіла: вы пашкадуеце — і вас пашлю к чорту.— Другая слюнцяйка Сашку лашчыць: маўляў, сіраціначка, без бацькі расцеш, з-за таго, што ў мамы вецярок у галаве аднойчы загуляў. Па мордзе такім хочацца даць! Вось адно толькі.. А так — нічога. Працую. Толькі гадзіны на літаратуру зразаюць. Хутка да нуля давядуць. Пагаварылі б вы там, у Мінску...
Жанчыне, відаць, хацелася хутчэй перавесці размову на другую тэму. Але мне таго, што яна сказала, было мала.
— Міхаліна Казіміраўна, зноў-такі прабачце... Я разумею: не кожны мае права... Але аднойчы вы самі даверылі мне свае пачуцці... Таму мне здаецца, што вы не палічыце нахабным... Вядома, вы зусім не абавязаны адказваць...
Яна неяк сцялася ўся, падабрала пад лаўку ногі, азірнулася назад, на сцяну чужога дома, на гародчык, стоена ўздыхнула і — пасля доўгай паузы — шэптам сказала:
— Я люблю яго. Я люблю яго нават мацней, чым раней.
I ўпершыню збянтэжылася, запунцавелася, апусціла вочы. Мне таксама зрабілася няёмка, быццам я нахабна, прымусам, вырваў у яе найвялікшую тайну, якую яна цяпер старанна хавае ад людзей. Два гады назад яна гаварыла пра гэтае сваё каханне без ценю збянтэжанасці нават сакратару абкома.
Мы памаўчалі, як два змоўшчыкі. Потым у мяне з’явілася агіднае жаданне — паспачуваць: усе мы занадта любім спачуваць другім.
— Цяжка вам,— сказаў я.
Яна бліснула вачамі.
— I вам захацелася пашкадаваць мяне? Нічога мне не цяжка. У кожнага сваё шчасце. У мяне — сваё...
Я быў прысаромлены. Але ад гэтага не стаў больш тактоўны.