— Не раўняйце па сабе!
Аляксандр Дзямідавіч не разгубіўся.
— А я і хацеў вам сказаць камплімент толькі за работу. Больш ні за што. А работа не з’яўляецца сакрэтам. Слава пра яе далёка ідзе. Я чуў пра вас, калі яшчэ вучыўся ў педінстытуце. Ад вашых вучняў.
Стары быў пакораны. Што ён мог адказаць на такія словы! Ды і Аляксандр Дзямідавіч паціскаў ужо руку настаўніцы — нашаму географу і астраному. Яе таксама пазнаў:
— Найдабрэйшая Марына Антонаўна...
Гэткі старамодны, амаль з дваранскіх часоў, эпітэт, ды па ім мы здагадаліся, што завуч ведае ўсё. Яна сапраўды вельмі добрая, Марына Антонаўна, з усімі сябруе, усім памагае, але славутая не дабратой, а здзіўляючым няведаннем свайго прадмета. Пасля некаторых яе «геаграфічных адкрыццяў» у Антаніны Аркадзеўны ледзь не здарыўся сардэчны прыступ. Яна па два дні вохкала і абуралася.
— Божа мой, якое дрымучае невуцтва! Дваццаць гадоў вучыць дзяцей і не ведаць, дзе востраў Калімантан і колькі кіламетраў мае акружнасць зямлі па экватары.
А Генадзь рагатаў; яго быццам цешыла і такое невуцтва немаладой настаўніцы і абурэнне маці, якая была ў школе, што даведнік — усё ведала, па ўсіх прадметах.
Мне, скажу шчыра, не падабалася, што за такі кароткі час завучу ўсё расказалі. Пра кожнага. А сустракаўся ён з мужчынамі. 3 Генадзем у тым ліку.
«Плеткары горшыя за баб»,— падумала я пра нашых мужчын са злосцю. Але ў той жа час было зусім неабыякава, што сказалі пра мяне. Хацелася, каб сказалі гэтак жа хораша, як пра свякруху маю. Хацелася пачуць нешта такое ж. Усе мы — як дзеці, бываем смешныя і наіўныя. Я разумела, што сама гульня гэтая ў пазнаванне — дзіцячая забаўка дарослых людзей, ухваляла Паўла Адамавіча, які абурыўся, але ўсё адно чакала, як дурная дзяўчынка, хвалявалася.
I проста спалохалася, калі Аляксандр Дзямідавіч сказаў нашай русічцы:
— А вас я не ведаю. Даруйце.
Яна, ціхая, сарамлівая, пакрыўджана пачырванеўшы, назвала не імя сваё і імя па бацьку, а прозвішча.
У мяне закалацілася сэрца. Пазнае ці не пазнае? Абураючыся супраць мужчын, што яны пра ўсіх расказвалі, я ў той жа час думала, што мне будзе абразліва і балюча, калі ён кіне вось гэтак жа: «А вас я не ведаю». Хацелася, каб ён ведаў мяне, ведаў усё. Тады напэўна скажа нешта асаблівае — як нікому. Радаснае, прыемнае. Інакш не можа быць. Ён павінен адчуць. Мне ўжо ніколечкі не было страшна, што нехта мог не зусім высока атэставаць мяне, як настаўніцу. Гэта стала другарадным. Галоўнае — у іншым: каб ён ведаў, адчуў, звярнуў увагу, сказаў нешта такое, што кажуць жанчыне,— словы, якія для другіх нічога не гавораць і нічога не значаць, якія разумеюць толькі двое.
Далібог, мне здалося, што пахіснуліся шафы і сцены, калі ён падышоў. А потым усё засланілі яго вочы, добрыя, карыя і трохі сумныя.
Ён сказаў:
— А вы — Мая, піянерважатая.
Усе засмяяліся. I — дзіўна — тое, што са мною ніхто не пазнаёміў яго завочна, не кранула мяне, наадварст — узрадавала. Генадзь сказаў гучна, як бы пакрыўджана:
— Гэта мая жонка — Міхаліна Казіміраўна. Яна вядзе беларускую літаратуру.
Тады збянтэжыўся ён, Аляксандр Дзямідавіч. Зачырванеўся, замаргаў, мармытаў прабачэнні і... доўга не выпускаў маёй рукі. А мне было прыемна, што ён трымае яе, руку. Мне раптам зрабілася весела, і я смяялася, разглядаючы зблізку яго твар — лоб, вочы, вусны...
3 гэтага пачалося. Але не думайце, што нешта здарылася назаўтра ці праз тыдзень. Не. Нічога не адбывалася амаль паўгода, да самай вясны. Праўда, у той дзень пасля работы, за абедам, Генадзь з неўласцівай яму нахмуранасцю і раздражнёнасцю спытаў:
— Што гэта ты ўбралася, як для спектакля?
Яшчэ на ўроку я адчула: паступова, як сілы да хворага, вяртаецца мая юнацкая гарэзлівасць. Ад гэтага было хораша, радасна. Я адказала Генадзю са смехам:
— Баялася ўпадабацца новаму завучу.
Ён, цяля такое, адразу палагаднеў ад маёй жартаўлівасці. Але Антаніна Аркадзеўна, безумоўна, зразумела больш. Яна спалохалася. Я ўбачыла гэта пазней, не ў той міг і не ў той дзень. Інакшай зрабілася яе насцярожанасць. Не, яна не асцерагала мяне. Яна пражыла жыццё, многа ўведала, яшчэ больш прачытала і разумела, што ад гэтага не ўсцеражэш. Горш яна не стала адносіцца, можа, нават лепш: у дробных сямейных спрэчках і канфліктах нашых з Генадзем часцей, чым раней, трымалася майго боку. Але хутка я ўцяміла, што робіць яна гэта не ад душэўнага збліжэння, а бадай што ад аддалення, адчужанасці. 3 чалавекам вельмі блізкім заўсёды паводзіш сябе прасцей і не баішся, што ён можа пакрыўдзіцца за нязгоду з яго думкай, за папрок, заўвагу, крытыку. 3 чужым, з госцем, напрыклад, трымаеш вуха востра: каб — крый божа! — чым не пакрыўдзіць. Так і яна, Антаніна Аркадзеўна. Яна задужа інтэлігентная.