Пагаслі фары. Засталіся адны сінія лямпачкі. Святло іх на міг як бы прыглушыла трьшожнае чаканне бяды. У Шабовіча ў прыватнасці. Але тут жа прагучэла зычная каманда па-руску:
— На-пра-во!
Для іх, безумоўна, для той большасці, што заставаліся стаяць каля сцяны. Па-салдацку хутка і дакладна павярнуўся Іван, ён, Стась, за ім. Дзіўна, але наперадзе ў іх некаторыя павярнуліся налева і гэтак няўцямна — дзе права, дзе лева — стаялі, можа, таму, што там, куды яны павярнуліся, былі вароты, выйсце.
Павялі іх у глыбіню турэмнага двара, за вугал будынка, каля якога стаялі. Павялі — не тое слова. Рабілі пяцьсем крокаў і спыняліся. За вуглом Шабовіч убачыў — чаму: невялікімі групамі ўпускалі ў будынак; акалелыя да непрытомнасці, людзі паспешліва, можа, нават з радасцю ныралі ў светлы — унутры свяціла лямпачка — праём дзвярэй.
Чарговую групу, значна меншую, чым папярэднія, адсеклі перад Іванам. А іх упусцілі двух, Стась паспеў аглянуцца. I не павялі па калідоры, адкуль чуліся гулкія крокі тых, хто ўвайшоў раней.
Турэмшчык загарадзіў ім дарогу і гасцінна адчыніў дзверы — не ў камеру — у службовы пакой: там стаялі заляпаныя чарнілам сталы, за адным сядзеў паліцэйскі чын. А ў куце ціснуліся адзін да аднаго шэсць чалавек такіх жа арыштаваных, гэтак жа лёгка адзетых.
Шабовіч не ўгледзеўся ў сяброў па няшчасці, бо ўсё засланіла імгненнае шчасце: гарачая хваля цеплыні ўдарыла ў твар, у рукі, адразу прабіла вопратку, улівалася ў цела. Яно забалела і засвярбела. Але непрыемныя адчуванні былі імгненныя. А потым цеплыня дзейнічала, што моцнае віно. Закружылася галава, наступіла асалодная млявасць. Нічога не хацелася бачыць, ні пра што няздольны быў думаць. Захацелася спаць, непераадольна. Упасці на брудную падлогу і заснуць.
Відаць, зараз пачнецца допыт: у пакой увайшлі афіцэры СД, перад якімі турэмшчык-паліцай пачціва выцягнуўся. Але мабілізаваць сілы на допыт не здолеў. Спаць! Спаць! Праціснуўся праз арыштаваных, прытуліўся спіной да сцяны і… заснуў. Напэўна, заснуў. Бо не чуў, што гаварылі іншыя, нават Іван. Аднак запомніў, што сам адказваў на пытанні: прозвішча, імя, па бацьку, месца працы, адрас пражывання. Праўдзіва адказваў, бо помніў, што пры арышце ў яго забралі начны пропуск і пасведчанне — кніжачку з чырвоным крыжам на зялёнай вокладцы.
Ды дрымотнае забыццё, правал у цеплыню дягнуліся нядоўга, магчыма, пакуль ішоў фармальны допыт-перапіс. Але як толькі ляснулі, што стрэлы, нямецкія словы, сон адразу адляцеў, мозг напружыўся, як і цела. Словы Шабовіч зразумеў без перакладу, хоць мову ведаў яшчэ слаба — для пабытовага ўжытку.
Іх варожая нямецкай арміі і ўладам бандыцкая дзейнасць добра вядома органам аховы парадку, і па законах ваеннага часу усе яны заслугоўваюць расстрэлу — без суда. Але ім могуць дараваць жыццё, калі яны… Што зробяць?
Пачакаў перакладу.
Ім даруюць жыццё, калі яны назавуць сваіх кіраўнікоў, сваіх саўдзельнікаў, іх прозвішчы, адрасы.
Ніхто не адказваў.
— Ну-у? — па-руску спытаў эсэсавец.
Ступіў крок уперад Іван Ткачук.
— Пан афіцэр, я баец батальёна самааховы. Я верна служу новаму парадку.
Афіцэр скрывіўся ва ўсмешцы.
— Як ты служыш, мы табе раскажам. Дзе явачная кватэра, на якой вы сустракаецеся? Куды перабраўся пісар? — і ўсё гэта па-руску, хоць і ломана. Шабовіч напружыўся яшчэ больш: «Пісар» — падпольная клічка Піліпа Стануліна. Але, выходзіць, не ўзялі яго, калі пытаюць, куды перабраўся.
— А хто ён, пісар? — наіўна паціснуў плячамі Іван. — Першы раз чую.
Афіцэр сарваўся да крыку.
— У карцэр! Няхай праветрыць мазгі! Успомніць! — крычаў па-нямецку, следам гэтак жа злосна крычаў перакладчык.
Але Івана не вывелі, каб тут жа пасадзіць у карцэр.
Наперад высунуўся нізкарослы чалавек, сярэдніх гадоў, у непаголенай барадзе прабівалася сівізна. Звярнуўся не да афіцэра — да перакладчыка:
— Скажы, браток, што я не помню адрасоў, але тры дамы на Камароўцы, куды нас прыводзіў Анціпка, брыгадзір наш, я магу паказаць.
Выслухаўшы, афіцэр пахваліў:
— Гут, — і звярнуўся да іншых: — У каго адагрэўся розум? — тыцкнуў палыдам у грудзі Шабовічу. — Ты?
— Я фельчар бальніцы. Бываю ў многіх кватэрах. Але пры чым тут хворыя? Не разумею.
— I ты не разумееш? Ха! Што ж, праветрымся.
— Выходзь!
У калідоры вартавыя наставілі на арыштаваных аўтаматы. Іх пасадзілі ў пакалечаную зісаўскую палутарку, адзінаццаці чалавекам у кузаве было цесна сядзець. Ззаду за грузавічком ішоў чорны закрыты фургон, такі, у якім іх везлі сюды.