— Пайшлі на кухню. Там дранікі засталіся.
— З салам?
— З салам.
— Жывеш, як пан. Спальня, кухня. Сала жарэш.
Яны выйшлі, грукаючы ботамі.
Шабовіч пералажыў пісталет у левую руку, далоня правай была не проста мокрая, брыдка ліпучая, быццам выступаў не пот — кроў. А па спіне сцякалі халодныя струмені. Такога ганебна-брыдкага адчування не было ні ў часе арышту, ні ў турэмным двары, ні ў машыне, ні тады, калі сядзеў на Камароўцы за нечай прыбіральняй, па калена ўгрузнуўшы ў ванючую багну. Выходзіць, тут ён спалохаўся больш, чым там. Чаму? У яго зручная пазіцыя. Але тут магла рушыцца апошняя надзея на выратаванне — сябе і Аксаны. Галоўнае — Аксаны. Такі прыход паліцэйскіх сведчыў, што Хрысціна пайшла не да немцаў, не ў паліцыю, а ў бальніцу.
Маці некалі і Аксана пасля, незалежна ад маці, казалі, што ён у сарочцы нарадзіўся. Сапраўды — у сарочцы: за паўсутак колькі разоў судзьба адводзіла ад яго смерць.
«Пранесла яшчэ раз… Няўжо пранесла? Няўжо Чурсік змаўчыць і там, на кухні? Няўжо пад чорным шынялём у яго чалавечае сэрца? Калі вырвуся, трэба перадаць Стануліну, каб паспрабавалі працаваць з імі, з Васілём і Хрысцінай. Але ці ацалеў сам Станулін пасля такой варфаламееўскай ночы?»
Падобна, пранесла. Адчуўшы здрадлівую слабасць у нагах, ён сеў на падлогу ў кутку паміж шырокім шыкоўным шыфанерам — трафеем паліцая — і сцяной.
Сціхлі галасы, ляпнулі дзверы — і ён тут жа праваліўся ў сон, паслаблены, супакоены.
Прачнуўся ад слоў:
— Ты глядзі — дрыхне.
Чурсік стаяў перад ім, здзіўлены.
— Ну, нервы ў чалавека! Можа, табе здалося, што ты ў бранявым бліндажы?
— Можа, і здалося, — Шабовіч соладка пацягнуўся, ускінуўшы ўгору рукі.
— Ну, што — з’еў? — пераможна спытаў Чурсік.
— Што з’еў?
— А тое самае. Ты пісталет каля майго вуха трымаў. А я… Каб я быў такі, як ты думаеш, то залажыў бы цябе адным кіўком галавы.
— Ты навошта дзверы адчыняў? Каб не кінуў тыя транты — я цябе залажыў бы. Дабіраўся б ты ўжо да д’ябла ў пекла. Куды сабе дарогу працерабіў.
Чурсік толькі цяпер уявіў, як блізка ён быў да смерці пры тым неасцярожным — ад разгубленасці — кроку: адчыніць дзверы ў спальню ў прысутнасці паліцэйскіх. Сцяўся і пазелянеў ад такога ўяўлення.
— Пабаяўся б ты стрэліць.
— А што мне заставалася б рабіць, каб ты выдаваў мяне?
— А на другой фатаграфіі быў ты, — раптам паведаміў Чурсік пераможна і ўедліва.
— Чаму ж ты не сказаў ім? Пра Ткача сказаў.
— Чаму я не сказаў? Чорт яго ведае. Язык не паварушыўся назваць тваё прозвішча. Як заваражыў ты… Калі яны даведаюцца толькі пра гэта, што ў карты гуляў і ты, мала мне не будзе. Навойчык — сволач, ён бацьку роднага ўтопіць, каб выслужыцца. Але хрэн з ім — кулі не мінуеш, не ад немцаў, дык ад вашых. Ты хоць сваім скажы, што я памог.
— Скажу.
— Усім не скажаш, — сумна заключыў Чурсік.
— Гэта праўда, усім не скажаш, — згадзіўся Шабовіч, ён нарэшце паверыў, што паліцай не намераны выдаваць яго, і змяніў тон размовы — з гулліва-харобрага на паважліва-сур’ёзны. — А што я табе параіў? Забыўся? Кідай паліцыю.
— Лёгка табе сказаць — кідай.
— Колькі б табе заплацілі за мяне?
— Адкуль я знаю.
— А хіба няма таксы? Дрэнна вас стымулююць.
— Хопіць табе сцёбаць мяне па вачах.
— Хопіць дык хопіць. Ідзі пагуляй у карты з самім сабой, а я пасплю.
— Кладзіся на ложак, толькі боты скінь, наляпіў гразішчы.
Не, боты Шабовіч не зняў і на ложак не лёг. Зноў сеў на падлогу, прытуліўшыся плячамі да дзвярэй, хто захоча зайсці — штурхне яго. Але сам адляцеў. Доўга думаў пра тое, што ў СД ёсць іх фатаграфіі. Выходзіць, іх засеклі даўно. Толькі іх з Ткачуком? Ці ўсю групу? Дзе? Калі? На чым? I чаму не адразу ўзялі? Радаваўся, што Іван таксама ўцёк, раз шукаюць яго.
Пачуў голас Хрысціны. Услухаўся.
— Ну, што ён? — амаль шэптам спытала за дзвярамі гаспадыня.
— Ды маўчы ты — была тут гісторыя. Двое нашых заваліліся: чаму я на службу не з’явіўся?
— Гэтага я і баялася.
— Толькі пасля іх ён, здаецца, паверыў, што я не думаю яго выдаваць.
— Раніцай ты нядобры… кідаўся… пісталет шукаў…
— Кінешся. Даведаюцца, дзе ён хаваўся, — верная шыбеніца.
— Ой, Вася! Цішэй ты.
— Спіць ён.
— Спіць?
— А чаму ты здзіўляешся? Такую ноч перажыў. На холадзе. Забраўся ў куток… і хоць голымі рукамі бяры яго.