— Я крокі яго пазнаю.
— Так здаецца табе. Кажух вынесці?
— Не трэба.
— Лёгка ты апранута.
— На мне тры кофтачкі.
— Пайду, можа, угаманю Алену. Бываюць у яе прасвятленні… Яна ж любіць цябе. Ад любові гэта, Аксанка.
— Я знаю. Але Стась у хату не пойдзе. Што ён падумае, калі яна…
— Растлумач яму.
— Начаваць мы ўсё роўна не будзем. Толькі б сустрэцца нам. Супакойце яе, скажыце, што мы пайшлі.
— Думаеш, ад гэтага ёй будзе лягчэй? Калі чалавек хворы… Але, можа, супакою, валяр’янкай напаю. Каб яна магла заснуць, трэція суткі вачэй не звяла. Я буду выходзіць, кашляць. Ты не бойся.
— Я не баюся. Я аднаго баюся…
— Не бойся, прыйдзе. Стась такі хлопец, што ўсіх іх абвядзе вакол пальца. Тут у гарожы лаз ёсць у завулак. Калі што — у лаз і… у прыбіральню. У хлеў не лезь; козы там, крык узнімуць. Дурная скаціна. Гэта табе не карова.
Скрыпнулі дзверы ў сенцы. Слухала Алена іх шэпт.
— Ідзіце, дзядзька. Дзякую вам.
— Няхай бог беражэ вас. Не быў я набожным чалавекам. Але цяпер часам малюся разам з Алёнай. Будзе мне бяды з ёй. Вылечваецца гэта хоць, Аксаначка?
— Знайдзіце бабку.
— Ты верыш у бабак?
— Я веру ва ўсё тое, што можа памагчы чалавеку.
— Трымайся, дачка.
— За што трымацца?
— За жыццё трымайся. Цяпер толькі б выжыць.
— За жыццё я трымаюся.
— Салдацкі ў цябе лёс будзе.
— I быў. А які ж цяпер яшчэ можа быць, калі трэба бараніць дзяцей, якіх страляюць?
— Прымі маё блаславенне.
— Дзякую. Скажыце цётцы, што пайшла я без крыўды. Не, цяпер не кажыце, пасля.
Асцярожна скрыпнулі і наружныя дзверы.
Ігнат кашлянуў: тут я. Прашаптаў:
— А ты замры пакуль што.
Але ў хуткім часе выйшлі яны абодва, шукалі яе. Цётка прыглушана плакала. Дзядзька ўздыхаў.
— Няма яе. Пайшла наша Аксаначка. На ноч гледзячы. Во да чаго твая дурнота давяла. Во.
Не выдаў яе. Пасля з’явіўся сам.
— Бяда, ды і годзе. Месца не знаходзіць. Карае сябе. Можа, вернешся?
— Не.
— Я пакаравулю за цябе.
— Не. Я сама.
Так Аксана прастаяла паўночы на сваім незвычайным пасту. У ранні вечар праходзілі блізка ці далёка людзі. Шоргалі ботамі па мёрзлай корцы зямлі. I яна да болю ў вушах услухоўвалася ў крокі, каб пазнаць яго. А потым хутка пагаслі бледныя агеньчыкі ў вокнах — газнічкі і лучына на прыпечках. Падалі зоркі. Брахалі два ахрыплыя сабакі, адзін — недзе далёка, другі блізка, у суседнім двары. Падобна, што толькі два іх і засталося на ўсё сяло. Магчыма, першы чуў яе і трывожыўся, сабакі таксама жывуць пад страхам. А можа, блукае па гародах Стась, шукае хаты? Шорхае на сцежках, пратоптаных паўз хаты. А мяккая пасля выбранай бульбы зямля на гародах не вельмі яшчэ зацвярдзела. Ды і хадзіць ён будзе не так, як вяскоўцы, — амаль усе ўподбег, нават стары з кіем прайшоў даволі паспешліва, то гулка, то мякка стукаючы кіем.
Мароз прабіў яе плашч і кофтачкі. Цягнула вярнуцца ў двор і пагрэцца хаця б у стажку. Але разумела, што там засне і… праспіць Стася. Які жах — праспаць роднага чалавека, так маладыя маці прысыпаюць маленькіх дзяцей — прыдушваюць іх у сне.
Упала зорка, блізка, над Мінскам, і нагнала страх: ці не яго гэта зорка, ці не разам з жыццём яго сарвалася ў глыбіні неба? Ходзіць жа легенда, што кожны чалавек мае сваю зорку, памірае чалавек — памірае зорка. Прымхліва адганяла страшныя думкі.
«Божа, я раблюся падобнай на цётку. У душы маёй пасяляецца страх. Што я буду рабіць, калі Стась не прыйдзе гэтую ноч? Колькі я магу чакаць яго? Дзе? Вярнуся ў Мінск і там буду шукаць яго след. Не, ён не можа загінуць. Не! Адступі, кастлявая! Адступі!»
Яна знала, як лёгка гінуць людзі — на фронце і тут, у акупацыі, у Мінску і ўсюды — у кожным горадзе, у вёсках, у лясах, дзе партызаны. Але яна заўсёды адганяла думкі, Што можа загінуць Стась. Уласную смерць дапускала. Але яго!.. Чалавек, якога кахаеш, уяўляецца бессмяротным, вечным, як само жыццё, сама ўсёпераможная любоў.
Верыла Аксана, што Стась прыйдзе. I дачакалася. Пачула яго далёка, на той дарозе, што праз завулак вяла ў поле і далей — у лес. Ён ішоў асцярожна, не грукаючы ботамі, але спешліва — спяшаўся да яе. I яна пайшла яму насустрач. Убачыла, як постаць ступіла ўбок, пад дрэвы, што чарнелі на фоне зорнага неба, і злілася з дрэвамі, з зямлёй, растала ўначы. I спалохала думка, што гэта ёй здалося, ад доўгага ўслухоўвання ў начную цішыню і ўглядання ў беспрасветную ноч пачаліся галюцынацыі; здаралася такое пасля цяжкіх аперацый з лятальным зыходам: не спала і… бачыла чалавека, які памёр на яе вачах, жывога.