I што ёй адкажаш? Лекцыю пачнеш чытаць пра абавязак кожнага чалавека ў гэты страшны для Радзімы час?
…Трэці дзень ляжання ледзьве перанёс: адчуваў, што чацвёрты-пяты не вытрымае. Натура яго патрабавала дзейнасці. Асабліва невыносна было пасля Міколкавага паведамлення. Спытаў у яго, за што ён лыжкі па лбе дастаў.
— Гэта табе Аксана сказала? — асуджальна свіснуў хлопец.
— Не злуй на яе. Такога нельга не перадаць: ты нібыта сказаў, што Гітлеру морду набілі.
— Дык праўда набілі.
— Дзе? Хто?
— Нашы. У гэтым… у Сталінградзе.
— Хто табе сказаў?
— Хтокала. Людзі гавораць. З атрада перадалі.
— З якога атрада?
Прыкусіў хлопец язык: вырвалася лішняе. Забраў міску і скаціўся па лесвіцы.
Як жа ён можа ляжаць тут, калі там на фронце вунь што робіцца! У Мінску яны наладзілі б феерверк у гонар перамогі. Горача фрыцам стала б. У абед выцягнуў ад Міколы нямнога: гавораць людзі, рот ім не завяжаш, відаць, праўда, калі па дварах навіна лётае. А на змярканні, да вячэры яшчэ, з’явіўся Мікола яшчэ раз, лёг побач і глыбакадумна маўчаў, як стары, толькі на пытанні адказваў. I ў цемры, не бачачы твару яго, Шабовіч адчуваў, што хлопец мае сказаць нешта важнае. Чаму толькі цягне? Наганяе значнасці і сур’ёзнасці? I раптам шэпт у вуха:
— Хочаш, правяду ў атрад?
У Шабовіча перахапіла дыханне.
— У які?
— Там узнаеш — у які.
— Канешне, хачу.
— Пад раніцу выйдзем.
— Не праспіш?
— Я прасплю?! — зусім дзіцячае абурэнне і крыўда: маўляў, я табе такое хачу зрабіць, а ты пра мяне як думаеш!
— Адкуль я ведаю, як ты спіш? Я моцна.
— Бо ты інтэлігент, беларукі.
— Я з такой жа вёскі. I бацька папругі мне не раз даваў.
— Дык то бацька, — ад бацысі хлопец гатовы стрываць усё, матчыны лупцоўкі краналі яго мужчынскую годнасць.
— Пакліч мяне да Аксаны.
— Вочы мокрымі не зробіш ёй? Не люблю бабскіх слёз.
— Не бойся. Аксаніны слёзы дорага каштуюць.
— Што яны каштуюць! Соль йдна.
— Соль цяпер дарагая.
Увечары ў сенцах, пасля ў двары загрымеў Ганнін сярдзіты голас. Няцяжка было здагадацца, што зноў ганяе сына.
Да Аксаны яго не паклікалі. Спачатку, здалося яму, у хаце бубніў чужы голас, а потым адразу пагасла газнічка: праз шчыліну ў франтоне ён бачыў гэтую плямку святла ў агароджу. Пайсці сам не адважыўся. Хата, напэўна, зачынена, і Ганна можа паслаць яго… і грубасцю сваёй зробіць балюча Аксане. Не пабаяўся Ганны — пашкадаваў раненую жонку.
Заснуць доўга не ўдавалася. Як можна заснуць, калі заўтра ён дасягне мэты — будзе ў партызанскім атрадзе! Уяўляў сваю сустрэчу з камандзірамі. Падумаў і пра тое, што яму могуць не адразу паверыць. Але калі ён раскажа ўсю сваю эпапею, пра арганізацыю падпольную, пра справы свае і сяброў сваіх… Урэхдце, для коннікаў недалёка суседні атрад — Дзядзюлі, дзе так добра знаюць Аксану. Лёгка можна праверыць. Козыр пэўны: спытайце ў Дзядзюлі.
Сніў спакойнае, дзіцячае: знаёмы луг, каровы. Цеплыня. I адна трывога, што разморыць яго сонца і каровы палезуць у патраву.
Разбудзіў яго Міколка.
— Стась, а Стась, прачынайся. Пайшлі.
Не ад начнога холаду — ад хвалявання — прабіралі дрыжыкі, калі ў цемры паспешліва абуваўся.
Спусціліся ціхенька з гарышча, выйшлі ў двор — а перад імі ў перадсвітальнай шэрані што здань — Ганна.
У Шабовіча падкасіліся ногі: усё, правал. Міколку будзе экзекуцыя, яму — грубая вымова, што збівае хлопца з панталыку.
Не. Маці накруціла сыну на шыю шарф і лёгка адпіхнула ад сябе.
— Глядзі ж, не забывай, што я табе сказала.
— У цябе забудзеш, — буркнуў Мікола.
— То-та ж.
Шабовіч ступіў да жанчыны.
— Я хачу пабачыць Аксану.
— Спіць твая Аксана.
— Трэба развітацца.
— Не на фронт ідзеш. У лес. Будзеце давідна вісець на шыі адно у аднаго, а я — стой над вамі. Скора пабачыцеся. Праз тыдзень даставім тваю каралеву, — і зноў сыну: — Дык глядзі ж…
— Гляджу-гляджу…
— Не далей. дзялянкі.
— Не далей, не далей. Бліжэй…
— Знаю цябе.
— Дык і я ж цябе, мамачка, знаю.
Ганна хітра хмыкнула і весела праводзіла:
— Ну, папаўзлі, змеі паласатыя, у лес густы.
А Шабовічу стала нявесела. Больш таго, нейкі ж вельмі цяжкі смутак агарнуў яго. Многа разоў развітваўся з Аксанай, ідучы на небяспечныя заданні, і ніколі не адчуваў такога цяжкага пакутлівага смутку. Да яго дадалося як бы ўніжэнне ўласнае, сорам за сваю бязвольнасць: адступіў перад бабай, не мог дамагчыся пабачыць уласную жонку. Недарэмна Іван Ткачук, як узброены баявік, неаднойчы лаяў: «Інтэлігент ты, Стась, недаспелы, размазня».