Яны атрымалі таксама некаторыя факты.
— Вы плавалі разам з баранэсай?
— Часта.
— Яна добра плавала?
— Не. Вельмі дрэнна.
— Вы абмяркоўвалі з баранэсай пытанні, звязаныя з грашыма?
— Абмяркоўвалі.
— Гаварыла яна што-небудзь такое, што наводзіла б на думку пра валоданне ёю спадчынай? Значным багаццем — банкаўскімі рахункамі, акцыямі, аблігацыямі і гэтак далей — усім тым, што тут было пералічана і скарыстана ў якасці доказаў?
— Не.
— Гаварыла яна што-небудзь адваротнае?
— Яна расказала мне адкрыта і падрабязна, што не можа крануць нават частку сваіх грошай да таго, як ёй споўніцца трыццаць пяць год.
— І вы былі з ёю ў адносінах, падобных на тыя, якія меў пазней абвінавачаны? Гэта значыць паміж вамі паўставала пытанне аб шлюбе?
— Так, такое пытанне паўставала. Менавіта тады яна растлумачыла, што ў яе мала што ёсць, што жыла яна «ў беднасці» — менавіта гэта слова яна ўжыла.
Абаронца ўступіў са мной у кароткі дыялог, які яго засмуціў.
— Вы сказалі, што плавалі разам з нябожчыцай?
— Але.
— Ну, значыць, яна ўсё-такі ўмела плаваць, ці не так?
— Безумоўна. Яна плавала, як толькі што народжаны пудзель: напалову на спіне, махаючы адной лапай.
— Меней рыторыкі, месьё Дэнтэл, і болей фактаў.
— Гэта і ёсць факт.
— Яшчэ адным фактам з'яўляецца тое, што вы абмяркоўвалі пытанне шлюбу з мадам?
— Гаворка пра гэта ішла.
— Што вы маеце на ўвазе?
— Тое, пра што я гаварыў.
— Па-французску гэта ні аб чым не гаворыць. Я сфармулюю гэта так: вы прапанавалі ёй выйсці за вас замуж, яна адмовіла, потым яна вырашыла выйсці замуж за іншага мужчыну, куды больш прыгожага. Можа, яна менавіта гэта вам і сказала, таму вы і не адчуваеце спагады да абвінавачанага?
— Фактычна я не прапаноўваў ёй выйсці за мяне замуж, і таму яна мне не адмаўляла. Думаю, калі б я прапанаваў, яна б, можа, і згадзілася. І адзіны каментарый, які я чуў ад яе пра чалавека, за якога яна выйшла замуж, дык гэта тое, што ён выглядае як сапраўдны жыгало.
Абаронца раптоўна вызваліў мяне ад далейшых паказанняў.
У адвакатаў Поля заставалася ўсяго некалькі вартых жалю аргументаў і адзін важкі доказ.
Спачатку яны патрабавалі скарыстаць аргумент, згодна з якім маёмасць Эн не належала ёй паводле завяшчання, бо бацька абмежаваў яе правы. У выпадку яе смерці, напомнілі яны суду, грошы павінны былі адысці нейкай жанчыне ў Штатах, што даводзілася Эн далёкай раднёй. (Завяшчанне манатонна прачыталі ўголас і потым гэтак жа манатонна пераклалі. Я з горыччу заўважыў, што тая жанчына ў Штатах аказалася прамой спадчыніцай. Альбо ёй было даўно за трыццаць пяць, альбо негатывізм бацькі Эн на яе не распаўсюджваўся.) Дык вось, сказаў абаронца, які мужчына пойдзе на забойства, не паклапаціўшыся нават даведацца пра тое, ці атрымае ён спадчыну? І адказ быў занадта відавочны, каб яго можна было пазбегнуць: Поль, паводле агульнага прызнання, жаніўся дзеля грошай, якія не змог бы атрымаць, і нават не паклапаціўся пра гэта даведацца. Ён — проста дурань.
Хто будзе кідаць чалавека за борт, а потым казаць, што яна паплыла?.. Ён — проста дурань.
— Ну добра, — было сказана, — дзе ж цела?
Гэта якраз і выклікала звычайную мітусню. Паняццем corpus delicti[34] карыстаюцца часта, але яно ніколі не было па-сапраўднаму вызначана.
Людзей прызнавалі вінаватымі ў забойстве, хоць труп так і не быў прад'яўлены ў якасці доказу; ва ўсякім разе, сам тэрмін разумеецца памылкова. Corpus delicti як прававы тэрмін не азначае фізічнага цела ахвяры забойцы. Гэта паняцце азначае істотныя факты, неабходныя для ўчынення забойства.
Абвінаваўчы бок заяўляў, што спачатку яму было вядома менавіта гэта, а потым і іншае.
Але спрэчкі пра гэта хутка скончыліся, бо ўсярэдзіне працэса аб'явілася частка трупа.
Пасля гэтага медыкі пачалі фланіраваць да месца, дзе даваліся паказанні, і назад. Тыя, каго вызывалі адвакаты, гаварылі, што цела было пазбаўлена жыцця занадта даўно, каб быць трупам баранэсы. Тыя ж, каго выклікаў абвінаваўчы бок, гаварылі, што труп занадта доўга быў у вадзе, каб можна было сказаць, колькі часу цела было мёртвым.
Абвінаваўчы бок, акрамя таго, падкрэсліў той факт, што на няшчасных рэштках цела былі знойдзены шматкі купальніка Эн. І ніхто — ні абаронцы, ні абвінаваўца, ні Поль, ні я — не адмаўлялі, што кавалак серабрыста-зялёнай тканіны быў часткай купальніка Эн.