— Што, калі мы пачнём з вашага прозвішча? — прапанаваў я.
Ён зноў супакоіўся і пачаў паводзіць сябе фанабэрліва.
— Што, калі Джэкі Н'юман? — адказаў ён з усмешкай.
Я не сумняваўся, што гэта прозвішча фіктыўнае, і нічога асабліва дзіўнага тут не было.
— Называйце мяне Джэкі. Баюся, што нам давядзецца, яшчэ часта сустракацца.
— Добра, Джэкі. Можа, я здолею дапамагчы вам. Аднак...
— Слухайце, у вас там на сцяне ў рамачцы пазначана, што вы — псіхіятр. Вы вырашаеце чалавечыя праблемы, ці не так?
— Не зусім так. Кожны павінен сам вырашаць свае праблемы. Мой абавязак у тым, каб дапамагчы вам высветліць і зразумець, у чым на самай справе ваша праблема. Потым вы забяспечваеце тэрапію.
— Цікавая рэч атрымліваецца, — фыркнуў Джэкі. — Ганарар вам, а праца кладзецца на мае плечы.
— Вельмі важна, каб вы адносіліся да гэтага менавіта так. У вас часта з'яўляецца пачуццё, што вас падманваюць. — Ён злосна глянуў у мой бок, але нічога не сказаў у адказ. — Бачыце, як пабочны назіральнік, я часта магу вызначыць, да чаго пацыент занадта эмацыяльна ставіцца, якія ў яго схільнасці. Тады я магу дапамагчы.
Джэкі апусціў галаву.
— Вы не зможаце мне дапамагчы, — прамармытаў ён. — Ніхто не зможа. Я ўжо ведаю, што са мной адбываецца.
— Ну, дык тады пагаворым пра гэта.
— Я баюся, — сказаў ён проста. Твар, з якога знікла фанабэрыя, памякчэў і зрабіўся падобны на дзіцячы. — Калі мяне не спыніць, я ведаю, што зраблю штосьці дрэннае.
— Што вы маеце на ўвазе — дрэннае?
— Вы ведаеце... — Ён сціснуў правую далонь, нібыта сціскаючы нешта ў кулаку. — Штосьці гвалтоўнае — зрабіць каму-небудзь балюча.
Я запэўніў Джэкі, што схільнасць да гвалтоўнасці закладзена ва ўсіх нас. Лепш, калі пацыент не лічыць сябе цалкам ненармальным.
— Што ж, вы калі-небудзь зрабілі нешта гвалтоўнае, Джэкі?
— Не. Пакуль не. Але не так даўно — ну, я пачаў браць рэчы, красці.
— Якія рэчы?
Джэкі склаў рукі, нібыта моцна прыціскаючы нешта да грудзей.
— Ну, так, рэчы. — Ён не зводзіў вачэй з ручкі, якая тырчала з прыбора на стале. — Нічога такога, што мне сапраўды патрэбна. Але я не магу ўтрымацца — унутры мяне ўвесь час грызе пачуццё, якое вымушае браць рэчы — і штораз, то болей.
Я паспрабаваў правесці далейшы зандаж, але беспаспяхова. Якія пачуцці валодалі ім у час гэтага акта? Што ён адчуваў пасля? Я ведаў, што па ўкрадзеных рэчах можна меркаваць, што вымушала Джэкі рабіць такія ўчынкі, але ён увесь час абыходзіў гэтую тэму.
— Мяне не турбуе праблема крадзяжу, — нарэшце выкрыкнуў ён раздражнёна. — А зусім іншае, пра што я гаварыў раней.
— Вы думаеце, што крадзеж — гэта прыступка да чагосьці горшага, ці не так?
— Ну, мяне ўвесь час ахопліваюць імкненні, здаецца, штосьці кіпіць унутры. Быццам крадзеж рэчаў ужо не задавальняе. Быццам існуе штосьці такое, што я змагу зрабіць нават лепш.
— Можаце прывесці прыклад?
Замест адказу ён абмежаваўся выразнай усмешкай. Не быў шчыры ён і наконт сваіх фантазій, калі я паспрабаваў зайсці з гэтага боку. Псіхіятрыя — адзіная галіна медыцыны, дзе пацыент хавае сімптомы сваёй хваробы, хавае іх нават ад самога сябе. Але сам незвычайны факт, што Джэкі ўсё-такі прыйшоў да мяне, абнадзейваў, і таму я сказаў:
— Давайце падыдзем да ўсёй справы з другога боку. Раскажыце пра сябе.
Ён расказаў гісторыю свайго жыцця нават з нейкім гонарам. Жыццяпіс быў блытаны, канцы не сыходзіліся з канцамі, і чым далей я слухаў, тым болей упэўніваўся, што нават у час размовы ён працягваў выдумляць. Хоць цяпер, паводле яго слоў, ён застаўся адзін на цэлым свеце, але паходзіў з багатай сям'і, што жыла на поўначы штата, атрымаў адзнакі ў час службы ў войску.
— Мяне двойчы ўзнагароджвалі медалём «Пурпурнае сэрца» за раненне!
А потым ён памяняў некалькі заняткаў, прынамсі, быў аўтагоншчыкам, удзельнічаў у геалагічных пошуках урану. Улічваючы яго малады ўзрост, уся гісторыя, якую ён расказаў, здавалася крыху неверагоднай.
Джэкі, відаць, адчуў мой недавер, бо раптам спыніўся.
— Ну, як вам усё гэта падабаецца? — спытаў ён. — Вы мне зайздросціце?
— Скажам так — у выніку ў мяне ўзнікла некалькі пытанняў, — адказаў я.
— Што ж, давядзецца з імі пачакаць, — сказаў ён рэзка і ўстаў. — Альбо я сустрэнуся з вамі на наступным тыдні, альбо я зусім не прыйду. Такі вось я.
Толькі калі Джэкі пайшоў, я зразумеў, што не папярэдзіў яго наконт таго, што менавіта гэты час у раскладзе прыёму — самы нязручны. Потым, прааналізаваўшы ўласную рэакцыю, я прыйшоў да думкі, што мая няпамятлівасць была наўмысная: мне хацелася, каб Джэкі прыйшоў зноў. Ён прадэманстраваў, разам з дрэннымі манерамі і ўсім астатнім, магчымасці, якія завалодалі маёй увагай, нягледзячы на незразумелую сутнасць захворвання.