Мікалай Матукоўскі
АМНІСТЫЯ
Дзеючыя асобы
Якаў Фаміч Добрых — дырэктар фабрыкі цацак.
Рагнеда Іванаўна Божашуткава — галоўны канструктар.
Ізабела Дрозд — галоўны мастак.
Іван Кічкайла — старшыня фабкома.
Рыгор Салавейчык — слесар-самародак.
Андрэй Таратута — канструктар.
Сцепаніда Моўчан — работніца.
Кузьма Хаценьчык — рабочы.
Зойка Гусельнікава — работніца.
Тамара Мажэйка — работніца кандытарскай фабрыкі.
Іпаліт Секержыцкі — пенсіянер.
Варвара Феафілаўна Ягадка.
Міліцыянер.
ЧАСТКА ПЕРШАЯ
Карціна першая
Сціплы кабінет Якава Фаміча. Сталы літарай «Т». На сталах, стэлажах — узоры і макеты дзіцячых цацак. На сценах — чарцяжы, эскізы, малюнкі. Маўклівая, але бескампрамісная, бязлітасная барацьба двух стыляў, дзвюх эпох.
У кабінеце Якаў Фаміч і Ізабела.
Ізабела. Як галоўны мастак фабрыкі я адмаўляюся зацвярджаць гэтыя ўзоры! Мы з калыскі павінны выхоўваць у чалавеку мастака!
Якаў Фаміч. Ну, калі ўсе будуць Шышкінымі ці Рэпінымі…
Ізабела. Якаў Фаміч, вы добра разумееце, што я маю на ўвазе. (Паказвае на ўзоры.) Гэта ж поўная дэградацыя! Я згодна з вамі, яны танныя і простыя па тэхналогіі, але няўжо вы не бачыце, што гэта ж прымітыў! І па думцы, і па форме! Гэтымі цацкамі мы канчаткова загубім у дзіцяці фантазію. Мы свядома ствараем вакол яго свет нейкіх пачвар!..
Якаў Фаміч (разглядае ўзоры на стале). Нічога страшнага — прылады працы. І грабелькі, і вядзёркі дзецям таксама патрэбны. Вы бачылі, Ізабела Сямёнаўна, як яны любяць у зямлі корпацца?
Ізабела. Патрэбны, Якаў Фаміч, але не такія, як гэты. І не яны галоўнае…
Якаў Фаміч. А што галоўнае?
Ізабела. Таты і мамы гэтых дзетак запускаюць касмічныя караблі, лятаюць на рэактыўных самалётах. А мы іх дзецям — грабелькі, лапаткі, тачкі. Давайце запусцім саху і жорны. Таксама прылады працы!
Якаў Фаміч. Ізабела Сямёнаўна… На нашым абсталяванні толькі і стругаць тачкі! Трэба ж быць рэалістам, а не лятаць у воблаках.
Ізабела. Значыць, трэба замяніць абсталяванне.
Якаў Фаміч. Ха! Лёгка сказаць — замяніць!..
Тэлефонны званок.
Так, слухаю… Так, гэта я, Добрых… Што? (Вялікая паўза.) Ужо сядзіць?.. Разумею… Разумею… Ну што ж я магу сказаць… Кожнаму сваё… Усяго добрага. (Кладзе трубку і глядзіць перад сабой невідушчым позіркам.) Вы нешта сказалі?
Ізабела (здзіўлена). Я сказала, што трэба замяніць абсталяванне. Ужо даўно пара.
Якаў Фаміч (думаючы пра нешта сваё). Так-так… Замяніць… Перамяніць… Выкінуць…
Ізабела. Мне ісці, Якаў Фаміч?
Якаў Фаміч. Так-так, ідзіце… Мы як-небудзь потым… Пазней. Скажыце, няхай да мяне зойдзе Рагнеда Іванаўна. Цяпер! Зараз жа!
Ізабела выходзіць. Неўзабаве з’яўляецца Божашуткава.
Якаў Фаміч. Сядайце, Рагнеда Іванаўна. Сядайце…
Божашуткава. Можа, крыху пазней, Якаў Фаміч? Я сабрала ў сябе невялічкую нараду па танку.
Якаў Фаміч. Пакуль вайны няма, танкі пачакаюць. Сядайце.
Божашуткава. Непрыемнасці?
Якаў Фаміч. Ха! «Непрыемнасці»! Не тое слова, Рагнеда Іванаўна, не тое слова. Катастрофа!
Божашуткава. Новыя мадэлі міністэрства забракавала?
Якаў Фаміч. Якія мадэлі? Я кажу — ка-та-строфа! Пад нашай фабрыкай узарвалася міна!
Божашуткава. Дзе? Калі? Я нічога не чула!
Якаў Фаміч. Яшчэ пачуеце… І ведаеце, хто гэтую міну падклаў?
Божашуткава. Адкуль жа?..
Якаў Фаміч. Вы, паважаная Рагнеда Іванаўна!
Божашуткава. Ну, ведаеце!.. Так і да інфаркту недалёка. Што гэта значыць? Заўсёды ў вас нейкія дзіўныя гіпербалы! Я нічога не разумею.
Якаў Фаміч. Гіпербалы? Не разумееце?.. Зараз зразумееце. Рыгора Салавейчыка помніце? Хто-хто, а вы павінны яго помніць.
Божашуткава. Слесара з цэха механічнай цацкі?
Якаў Фаміч. Слесара? Хулігана! Архараўца! Бандыта з цэха механічнай цацкі! Таго самага, каго я двойчы хацеў звольніць! І за каго двойчы заступаўся мой намеснік!