Estas vere... - konsentis Flaminio per amara tono.
Ia ombro da malgajaj perspektivoj montriĝis sur la frunto de la amikoj dum la unuaj pluvogutoj kontentigis la soifon de la floraj rozarbetoj, kiuj ornamis la graciajn helkolorajn koloniojn.
Kaj la malgranda Plinio? - demandis Publio, kvazaŭ dezirante turni la konversacion en alia direkto.
Tiu, kiel vi scias, estas ĉiam sana, ĝuas bonegan farton. Kalpurnia ĉiumomente turmentiĝas, penante kontentigi ĉiajn kapricojn de knabo preskaŭ dekdujara. Iafoje li obstinas kaj ribelas: li kontraŭstaras la admonojn de la maljuna Parmenido kaj faras la gimnastikajn ekzercojn nur tiam, kiam tio plaĉas al li; tamen li havas grandan preferon por la ĉevaloj. Prezentu al vi, ke, en momento de senpripenso propra al lia aĝo, trompante la viglan atenton de sia frato, li konkuris ĉe la kurado de bigoj ( ), dum la ordinaraj ekzercoj en sporta societo de la Marsa stadio, kaj atingis unu el la unuaj lokoj. Rigardan- te miajn du filojn, mi ĉiam pensas pri via malgranda Flavia Lentulia, ĉar vi ja konas mian intencon por la estonteco, por la streĉo de la malnovaj ligiloj inter niaj familioj.
Publio silente aŭdis sian amikon, kvazaŭ la envio mordus lian kareseman koron de patro.
Tamen - li rebatis -, malgraŭ niaj projektoj la aŭguristoj ne favoras niajn esperojn, ĉar vere estas, ke mia kompatinda filino, kiu ricevas nian tutan zorgadon, ŝajnas unu el tiuj estuloj, forlasite vivantaj en Velabro. (**}
Ni tamen fidu al la kompatemo de la dioj...
De la dioj? - rediris Publio kun apenaŭ kaŝita senkuraĝeco. - Pri tia subtilega rimedo mi jam de longe teksadas milojn da teorioj en la bolanta cerbo. Antaŭ kelka tempo, dum vizito al vi, mi havis la okazon pli intime koni vian maljunan Grekan eks-sklavon. Parmenido parolis al mi pri sia juneco kaj vivado en Hindujo, kaj pri la hindaj kredoj kun ĝiaj misteroj pri la animo. Ĉu vi kredas, ke ĉiu el ni povas reveni, post la morto, sur la scenejon de la vivo, en alia korpo?
Tute ne - energie respondis Flaminio. - Malgraŭ sia alte ŝatinda karaktero, Parmenido donas tro liberan kuron al sia spirita vagado.
( ' Bigo, en la latina lingvo "biga": du- aŭ kvarrada ĉaro, tirata de du ĉevaloj kaj uzata, en la antikva Romo, por kuradoj, por la triumfoj aŭ por la transportado de ŝarĝoj. Mi proponas la vorton bigo por tiaspeca ĉaro, similan la kvadrigo, en la latina lingvo "quadriga", samtipa ĉaro tirata de kvar ĉevaloj, laŭ la "Vortaro de Esperanto", de Kabe. Bedaŭrinde tiu grava verko ne parolas pri ia "bigo".- La Trad. (**' Antaŭurbo de la antikva Romo, situacianta sur marĉo. - La Eldonistoj.
Mi tamen, mia amiko, inklinas al la kredo, ke li pravas. Kiel ni povus ja klarigi la diversecon de la destinoj en ĉi tiu mondo? Kial la riĉegeco en niaj aristokrataj kvartaloj kaj la mizero sur la monteto Eskvilino? La fido je la povo de la dioj ne sukcesas klarigi tiajn turmentajn problemojn. Vidante mian malfeliĉan filineton kun disŝirita kaj putranta karno, mi sentas, ke la vero estas ĉe via sklavo. Kion, efektive, faris la malgranda Flavia, ankoraŭ ne sepjara, por tian punon meriti de la ĉielaj potenculoj? Kian ĝojon niaj dioj povus ĝui el la ploro de infano kaj el la doloraj larmoj, bruligantaj niajn korojn? Ĉu ne estas ja pli kompreneble kaj akcepteble, ke ni venis el malproksime kun ŝuldoj kontraŭ la ĉielaj superuloj?
Flaminio Severus skuis la kapon, kiel iu deziranta forpuŝi de si ian dubon, sed, reprenante sian kutiman aspekton, firme respondis:
Vi agas nebone, nutrante tiajn konjektojn en via animo. Aĝante nun kvardek kvin jarojn, mi ne konas kredojn pli valorajn ol la niaj, en la kultado al la prauloj. Vi devas konsideri, ke la diverseco de la sociaj pozicioj estas problemo naskita de nia politika organizado, la sola, kiu starigis netan disigon inter la homoj, laŭ ĉies valoroj kaj penoj; koncerne la demandon pri la suferoj, ni memoru, ke la dioj povas provi niajn moralajn virtojn per la plej grandaj minacoj al niaj animaj fibroj; tio ne sekvigas nepre, ke ni devas alpreni la absurdajn principojn de la Egiptoj kaj de la Grekoj, principojn, kiuj, por diri la veron, jam reduktis ilin al nenio kaj al servuto. Ĉu vi jam faris ian oferon en la templo post tiaj afliktaj duboj?
Mi jam faris plurajn oferojn al niaj dioj, laŭ niaj moroj - emociita respondis Publio -, kaj neniu, pli ol mi, fieras pri la gloraj virtoj de niaj familiaj tradicioj.
Sed miaj observoj ne rilatas nur al mia filineto. De multaj tagoj turmentas min la terura engimo de iu sonĝo.
De iu sonĝo? Ĉu do la fantazio povas tiel skui la energion de patricio?
Publio Lentulus ricevis demandon en profunda enpensiĝo. Liaj senmovaj okuloj estis kvazaŭ fiksitaj sur ia bildo, kiun la tempo forigis kun la fluado de la jaroj.
Nun falis kontinua pluvego, kiu, inundante la impluvion (>), enfalis en la akvujon, kiu ornamis la korton de peristilo.
La du amikoj jam komforte sidis en la interno de la domo, sur ampleksa marmora benko kovrita per orientaj ŝtofoj, kaj daŭrigis sian intiman konversacion.
Tia estas - plu diris Publio - la evidenta realeco de iuj sonĝoj, ke ili ja distingiĝas de la fantazio.
"Iam mi revenis hejmen el kunsido en la Senato, kie ni diskutis problemon de profunda morala delikateco, kaj jen mi sentis min kaptita de neklarigebla malvigliĝo.
"Mi iris frue en mian dormoĉambron; kaj, kiam, konsiderante la delikatajn devojn de homo, kiu havas oficon de juĝado, mi kredis, ke mi vidas apud mi la figuron de Temisa, kiun ni tenas sur la hejma altaro, mi sentis, ke ia eksterordinara forto fermas al mi la lacajn, dolorajn palpebrojn. Tiam, mi ekvidis aliajn regionojn, kie mi rekonis lokojn hejmajn al mia spirito, kiujn mi estis tute forgesinta.
"Ĉu realaĵo, ĉu sonĝo - mi ne scias diri; mi vidis min kun la insignoj de konsulo en la Respublika epoko. Ŝajnis, ke mi revenis al la epoko de Lucio Sergio Katilino,
(*) Impluvio, en la latina lingvo "impluvium": korto de la antikvaj Romaj domoj, en kies centro ekzistis cisterno, por kolekti la akvon de la pluvoj. - La Trad.
ĉar, apud mi, mi vidis lin kaj Ciceronon, kiuj estis kvazaŭ la personiĝoj respektive de la malbono kaj de la bono. Mi sentis min katenita al la unua per fortaj, neŝireblaj ligiloj, kvazaŭ mi vivus dum la ombra tempo de lia konspiro kontraŭ la Senato kaj kun li partoprenus en la hontinda komploto, kiu celis tiun plej intiman organizaĵon de la Respubliko. Mi apogis ĉiujn liajn krimajn intencojn, aliĝante al ĉiuj projektoj per mia administra autoritato kaj direktante sekretajn kunvenojn, kie mi dekretadis abomenajn murdojn... En palpebruma daŭro mi denove travivis tiun tutan tragedion, kaj sentis, ke miajn manojn makulas sango kaj larmoj de senkulpuloj. Terurite, mi rigardadis, kvazaŭ pretervole reveninte al malluma, dolora pasinteco, la reton da fiaĵoj dum la revolucio, feliĉe sufokita pere de la influo de Cicerono; kaj la plej terura detalo estis, ke mi ludis unu el la roloj plej gravaj kaj reliefaj en tiu malnoblaĵo... Ĉiuj tiamaj naŭzaj bildoj preterpasis antaŭ miaj teruritaj okuloj...
"Sed, kio min plej humiligis ĉe tiuj vidaĵoj de la kulpa pasinteco, kvazaŭ mia nuna persono hontus tiajn rememorojn, tio estis, ke mi uzis mian aŭtoritaton kaj povon por, profitante de la situacio, plenumi la plej akrajn venĝojn kontraŭ miaj personaj malamikoj, donante ordonojn por ilia aresto ĉe la plej teruraj akuzoj. Al mia ŝtona koro ne sufiĉis la enŝlosado de la kontraŭuloj en haladzajn karcerojn, kio kaŭzis la disŝiron de la plej karaj kaj dolĉaj korligiloj for de la familio: mi donis ordonojn ankaŭ por la ekzekutado de multaj en la nokta mallumo, kaj al multaj politikaj opoziciantoj mi eltirigis la okulojn antaŭ mi, kiu plezuris ĉe iliaj turmentoj, kun la besta glacieco de la kruelaj venĝoj! Ve al mi, kiu dissemis elruiniĝon kaj malfeliĉon en tiom da animoj, ĉar unu tagon la subpremitoj decidis mortigi la kruelan turmentanton!