Kun premata animo, sed decidinte realigi sian intencon, la senatano vokis la princon, al kies zorgado li estis konfidita, kaj al tiu li esprimis sian deziron private kaj sekrete paroli al unu el la militkaptitoj, pri kio li estis tuj kontentigita.
Domiciano respekte ekprenis lian brakon kaj, kondukinte lin en ĉambron de la teruraspekta malliberejo, ordonis venigi Andreon al izolita kaj sekreta ĉelo, laŭ la deziro de Publio; tuj kiam la kondamnito envenis, por esti eldemandata de la malnova senatano, li atendis, kune kun kelke da gardistoj, en proksima ĉambro, la finiĝon de la konversacio.
Troviĝinte unu fronte al la alia, la du malamikoj ricevis strangan senton de ĝenateco. Publio Lentulus jam
(*-1 Ĝemonia ŝtuparo: ŝtuparo, iranta de Aventino ĝis Tibero, laŭ kiu oni trenadis la korpojn de la kondamnitoj, tenatajn per hokoj, por ilin ĵeti en la riveron. - La Trad.
ne povis vidi lin, sed, kvankam liaj okuloj perdis ĉian emociopovon, ĉar la helaj, energiaj pupiloj estis por ĉiam bruligitaj, tamen lia rekte staranta figuro ja manifestis la movojn, kiuj regis lian animon.
Sinjoro Andreo - diris la senatano profunde kortuŝita -, kontraŭante mian kutiman konduton, mi mem okazigis ĉi tiun sekretan renkontiĝon, por forigi miajn dubojn pri viaj aludoj en Jerusalem, en la tago, kiam vi donis viajn kruelajn ordonojn kontraŭ mi. Mi nun ne volas detale pritrakti vian sintenon, sed nur informi vin, en ĉi tiu momento, kiam la Justico de la Imperio tenas en siaj manoj vian destinon, ke mi ĉion eblan faris por al vi redoni la arestitan filon, plenumante devon de humaneco ĉe via petego. Mi bedaŭras, ke miaj tro malfruaj ordonoj ne faris la deziratan efikon, kaj la rezulto estis, ke en via koro bolas tia forta malamo kontraŭ mi. Sed nun mi jam ne ordonas: blindulo, ĉe la doloraj kondiĉoj de sia vivo mem, ne povas trudi sian volon por iaj ajn necesaj klopodoj; mi petas nur vian klarigon pri la identeco de la sklavo, kiu min por ĉiam senigis je la vidado!
Ankaŭ Andreo de Ĝioras, malsana kaj tre grandaĝa, estis konsternita. Kortuŝita de la teniĝo de tiu humiliĝinta, malfeliĉa patro, kaj, en tiuj ekstremaj minutoj de sia vivo, ĵetante retrospektivan rigardon al siaj krimaj agoj, li emociita respondis:
Senatano Lentulus, la momento de la morto estas malsama ol ĉiuj ceteraj, kiujn la destino difinas al ni sur la supraĵo de ĉi tiu mondo... Eble tial mi sentas, ke mia malamo nun turniĝas en kompaton, nun, kiam mi komprenas vian akran suferon. De tiam, kiam mi estis arestita, mi ekzamenas la erarojn de mia krima vivo... Kvankam mi laboris en la Templo kaj vivis por la obeado al la Leĝo de Moseo, nur nun mi tamen konfesas, ke
Dio donas liberecon de agado al ĉiuj Siaj kreitoj, precipe al la pastroj; sed Li tuŝas ilian konsciencon en la momento de la morto, kiam nenio pli restas, ol la sinprezentado de la fiaskinta animo antaŭ tribunalo, kiun trompi per mensogoj aŭ korupti neniu povas! Mi sentas, ke estas jam tro malfrue por iri returne la vojon, ke ni povus korekti niajn erarojn; tamen ia nova sento instigas min tie ĉi paroli al vi kun la sincereco de la koro, kiu, forte skurĝata de la Dia juĝo, jam neniun povas trompi.
"Antaŭ preskaŭ kvardek jaroj, via fiera severeco decidis la areston de mia sola filo kaj lin senkompate pelis en la galerojn; vian indulgon de politikisto por mia senprotekta spirito mi vane petegis... Sed el la galeroj mia malfeliĉa Saul estis sendita Romon, kie li estis malhonore vendita kiel sklavo al la senatano Flaminio Severus..."
Ĉe tiu momento, la blindulo, kiu atente kaj treege emociita aŭskultis, rekoninte, per tiu raporto, tiun, kiu turmentis lian filinon, interrompis la Judon, por demandi:
Flaminio Severus?
Jes; kiel vi, li estis senatano de la Imperio.
Profunde emociita pro la interligiteco de la doloraj faktoj, okazintaj al lia familio, kun la iama emancipito, sed bezonante ĉiujn siajn moralajn fortojn por sin regi, la senatano subpremis sian doloron kaj sin tenis plu en silento, dum la kondamnito daŭrigis:
Malgraŭ ĉio, Saul estis feliĉa... Li ricevis la liberecon, riĉiĝis kaj de tempo al tempo revenadis Jerusalemon, kie li helpis min prosperi. Sed mi devas sciigi vin, ke, malgraŭ la teksto de la Leĝo, kiun mi ofte predikadis kaj kiu ordonas al ni deziri al la proksimulo tion, kion ni deziras al ni mem, mi ne krucigis la brakojn ĉe via krima arbitro kaj ĵuris venĝon, kostu, kiom ĝi kostos; tial, en kvieta nokto, mi forrabis vian malgrandan Markon de via loĝejo en Kapernaum, kun la kunkulpeco de unu el viaj servistinoj: tiun mi poste devis veneni, por ke ŝi eble ne senvualigu la sekreton kaj ne baru mian nigran intencon, kiam via patra maltrakvileco proponis, en Jerusalem, premion de mil sestercoj al tiu, kiu informos vin pri la loko, kie troviĝas la knabeto... Vi certe memoras la servistinon Semele, kiu subite mortis en via domo...
Dum Andreo de Ĝioras elvolvis sian bedaŭrindan konfeson, kiu tuŝis la plej profundajn fibrojn de la senatano, ĉar ĉiu vorto estis ia stileto, kiu ŝiris lian koron, Publio Lentulus tro malfrue eksciis ĉiujn faktojn kaj rememoris la akrajn turmentoj n de Livia, kalumniita edzino kaj sindona patrino.
Sed, impresita de la prema silento, Andreo parolis
plu:
- Nu, senatano; obeante miajn riproĉindajn sentojn, mi forrabis vian infanon, kiu humiligita kreskis sub plej krudaj terkulturaj laboroj... Instigita de la satana plezuro humiligi malamikan Romanon, mi ruinigis lian intelekton, faciligis al li sin doni al plej abomenaj malvirtoj, ĝis mi atingis la apogeon de mia venĝo, nome nian neatenditan rekontiĝon! Sed nun mi staras fronte al la morto kaj vidas nin ambaŭ nur kiel malfeliĉajn patrojn... Mi ja scias, ke mi baldaŭ prezentos min antaŭ la tribunalo de la plej honesta Juĝisto, kaj, se tio estus al vi ebla, mi dezirus, ke vi havigu al mi iom da paco per via pardono!
Aŭdinte tiun amaran, korŝiran malkaŝon, la maljuna senatano de la Imperio ne sukcesus klarigi sian profundan doloron. Aŭskultante Andreon, li sentis impulsojn demandi pri sia filo kiel infano, pri ties tendencoj, pri ties aspiroj de junulo; li deziris tute sciiĝi pri ties laboroj kaj preferoj, sed ĉiu vorto de tiu maldolĉa konfeso estis puŝo de ponardo kontraŭ liajn plej noblajn sentojn. Kvazaŭ muta statuo de la malfeliĉo, li ankoraŭ aŭdis la kaptiton ripeti, preskaŭ plorante, sian peton, kiu tiris lin el lia turmenta vagado:
- Senatano - li insistis, malgaje petegante -, pardonu min! Mi volas kompreni la spiriton de mia Leĝo, malgraŭ la lasta momento! Pardonu mian krimon kaj havigu al mi forton, por ke mi prezentu min antaŭ la lumo de Dio!
Dum Publio aŭdadis lian petegantan voĉon, larmo de neesprimebla doloro ruliĝis el liaj malgajaj, senlumaj okuloj.
Ĉu pardoni? Sed, kiel? Ĉu ne li, Publio, estis la ofendito kaj la viktimo dum tuta ekzistado? Strangaj emocioj skuis lian animon, dum sennombraj plorĝemoj estingiĝis en lia sufokita gorĝo.
Antaŭ li staris la kruela kontraŭulo, kiun li afliktita serĉadis dum multaj sinsekvaj jaroj da malfeliĉo. Tamen, dum sia interna esplorado, li ankaŭ sciis kompreni siajn proprajn kulpojn, rememorante la ekscesojn de sia vanta fiero. Ankaŭ li tie troviĝis, kvazaŭ ia kadavro moviĝanta, en la densa mallumo. Por kio servis la honoroj kaj la senlima fiero? Ĉiuj liaj esperoj pri feliĉo estis mortintaj; ĉiuj liaj revoj disfumiĝis. Kvankam posedanto de granda riĉaĵo, li tamen ne vivos plu en la mondo, krom por kunporti la nigran ĉerkon de la dispecigitaj iluzioj. Malgraŭ tio, lia koro rifuzis la pardonon en la ekstrema momento. Sed tiam venis al lia menso Jesuo kaj ties doktrino de amo kaj kompato al la malamikoj. La Nazareta majstro pardonis ĉiujn siajn martirigantojn kaj instruis al siaj disĉiploj, ke la homo pardonu ĝis sepdekoble sep fojoj. Li rememoris ankaŭ, ke, pro Jesuo, lia senmakula edzino mortis en la malhonora cirko; pro Jesuo, Flaminio unu tagon revenis el la regno de la ombro, por inklinigi lin al pardono kaj kompato...