ANTOLOGIO DI LETRO INTERNACIONA
E
KURIERO INTERNACIONA
1
PREFACO
Pro ke nia literaturo moderna ne esas – duminstante – tre abundanta, me
rezolvis publikigar extrakturi de mea buletini : Letro Internaciona
(existinta til 2003) e Kuriero Internaciona – quan me duras redaktar nun.
Pro ke la preparado di mea buletino prenas multa tempo de me, me ne
havas la posibleso (o tre poke) tradukar verki literatural qui furnisus
nutrivi intelektal por la adepti di la L.I. di la Delegaciono deziranta juar
laboruro en lia amata linguo transnaciona. Danke ica antologio, me
kredas ke me povos, adminime parte, plenigar ica lakuno por la
kontentigo di nia samideani volante kontakti konkreta kun nia idiomo
komuna, exter la renkontri internaciona, dum ofrar a li materio lektinda.
Ad omna samideani, me dicas : Bona lekto !
Kun mea maxim kordiala samideanala sentimenti.
Jean Martignon
1
ANTOLOGIO DI LETRO INTERNACIONA E KURIERO INTERNACIONA
NOVELO : L’Unikorno en la gardeno
Olim dum sunoza matino, viro qua sidis an sua dejuneto-tablo cesis
regardar sua mixita ovi por vidar blanka unikorno kun ora korno, qua
pasturas la rozi en lua gardeno. La viro kuras aden la dormo-chambro
ube lua spozino dormas ankore e vekigas elu. « Esas unikorno en la
gardeno » il dicas. « Lu manjas rozi ». El apertas ne-amikala okuli e
regardas ilu. « L’unikorno esas mitala bestio », el dicas ed el montreskas
sua dorso a lu. Lore la viro decensas lente l’eskalero ed ekiras aden la
gardeno. L’unikorno esas ankore ibe, lu, nun, pasturas la tulipi. « Venez
adhike, unikorno dicas la viro ed il kolias lilio e donas ol a lu. L’unikorno
manjas ol grave. Fiera e joyoza, forsan pro ke unikorno esas en sua
gardeno, la viro acensas l’eskalero ed itere vekigas sua spozino.
« L’unikorno », il dicas « manjis lilio ». Lua spozino sideskas sur la lito e
regardas lu, kolde. Lore el dicas « tu esas dementulo », e me sendos tu
a dementerio ». La viro qua nulatempe prizis la vorti « dementulo » e
« dementerio », e qua prizas oli mem min multe ye sunoza matino kande
esas unikorno en la gardeno, reflektas dum instanto. Il dicas « ni exploros
ica afero ». Il marchas vers la pordo. « Lu havas ora korno meze di sua
fronto » lore il dicas ad el. Pose il retrovenas aden la gardeno por
observar l’unikorno, ma l’unikorno esas departinta. La viro sideskas inter
la rozi e fine dormas. Quik kande la spozulo esas ekirinta la domo, la
spozino staceskas e vestizas su tam rapide kam el povas. El tre ecitesas
ed esas stranja lumeto en elua okuli. El telefonas al policeyo ed a
psikiatriisto ; el dicas a li hastar ad elua domo e kunportar koakto-
kamizolo.
Kande la policani e la psikiatriisto arivas, li sideskas sur stuli e regardas
el kun grand intereso. El raportas « mea spozulo vidis unikorno
camatine ». La policani regardas la psikiatriisto e la psikiatriisto regardas
la policani. « Il dicis a me ke lu manjis lilio » elu dicas. La psikiatriisto
regardas la policani e la policani regardas la psikiatriisto. « Il dicis a me
ke lu havas ora korno en la mezo di sua fronto », el rakontas. Ye solena
2
signalo dil psikiatriisto la policani saltas ek lia stuli e kaptas la muliero.
Li havas tre mala tempo por vinkar elu, nam el facas terorigiva kombato,
ma tandem li vinkas el. Jus kande li parvestizas el per la koakto-
kamizolo, la spozulo retrovenas aden la hemo.
« Ka vu dicis a vua spozino, ke vu vidis unikorno ? » questionas la
policani. « Komprenende no, » dicas la spozulo. « L’unikorno esas mitala
bestio. » « Lo esas omno quon me deziris saveskar » dicas la
psikiatriisto. « Forduktez el. Me tre regretas sioro, ma vua spozino esas
tam dementa kam la dementa bovini di siorino Thatcher. » Tale li
forduktas elu, dum ke el blasfemas ed ululas, e li inkluzas elu en
dementerio. Pose la spozulo vivis sempre felice.
(Segun James Thurber : The Thurber Carnival)
°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°
°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°
°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°
°°°°°°°°°°°°°°°
LE “HUNZA”
Inter omna populi qui vivas longatempe, le “Hunza” esas nekontesteble
la maxim famoza. Cetere li esas tante famoza, ke la turisti (ocidentala
ed orientala) komencas invadar li, dum adportar a li ita delicoza nutrivi
industrial qui akompanesas sistematre da nia civilizala malaji. Le
« Hunza » vivas sur streta alta planaji, qui cirkondas valo di nord-
Pakistan (inter Afganistan, Rusia e Chinia) ye altitudo de 1600 til 2500
metri. Li esas cirkume 10.000 homi lojanta en 150 mikra vilaji e mustas
laboregar lia montal agri por nutresar. Nome le « Hunza » - e to esas lia
unesma sekretajo – ne minacesas per tro grand abundo e koaktesas
multege laborar por havar poka nutrivi. Kelka yardeki ante nun, dum la
tempo kande l’unesma mediki ocidental deskovris la nekredebla longa
vivo-duro di ta habitanti dil regiono Pamir, li astonesis pro la indijo
preske kompleta de simptomi patologial konstatita kom rezulto di lia
medikala exameni. Ye ta tempo, le “Hunza” havis, en la tota nordal
parto di India, granda reputeso kom monto-guidisti tote nefatigebla, ed
3
apta marchar centi de kilometri per rapida pazi od acensar eskarpaji dum
portar pezoza kargajo.
Lia rezisto kontre l’infektesi e la morbi esis anke proverbatra. Nulatempe
diabeto, kancero od infarkto atingis li, mem ye grand evo. Fakte,
semblis ke li ne oldeskas, nulatempe febleskas, ne perdas sua denti nek
la vidado nek l’audado ; eventis ofte ke stranjeri kredas ke sisadek- o
sepadekyara « Hunza »-i esas yuni. Lia alimentado, precipue vejetarala,
kompozesas avan omno per frukti (inter oli esas la famoza abrikoti
“hunza”, same kam la morusi, la cerizi, la pruni-cerizi, la jujubi, la
grenadi, la meloni, la piri, la pomi e la vit-beri) per cereali (frumento,
milieto, hordeo e saraceno) per kelka legumi (karoti, kukurbiti,
kukombri, berenjeni…), e per vejetal olei richa de grasa acidaji
dissolvebla (olei de abrikoti-kerni, lino-grani e mustardo).
La konsumado de produkturi qui venas de animali esas rarega same kam
olta de vino, ed omnakaze, ol restriktesas ye kelka familii privilejizita.
Cetere lia altra sekretaji esas same austera : kun la nura ecepto di salo,
ita homi manjas nur to quon li kultivas, e preske sempre ye la tempo
kande li rekoltas to (ecepte, komprenende, dum la vintro) ; pluse li esas
exemplatre neta tam korpale kam ye lia vestari o domi ; li nulatempe
fumas ed ecesas pri nulo, mem ne pri sexualeso.
Multa urbani ocidental opinionus forsan, ke l’existo di le “Hunza” esas