Valkiro e kom atesto di ca amoro, ilu livris ad elu ilua ringo. Il obliviabis
tro rapide la sorco asociita kun olu…
Dum un de lua voyaji, Siegfried renkontris la rejino di le Nibelungen,
Krimhild, quan on timis pro elua povi magial : el venenagis la heroulo
per mielaquo, ed obliviante lua amoro por Brünhild il spozigis la filiino
di Krimhild, Gudrun. La Valkiro, komplete furioza e sorcita per la ringo,
spozigis Gunnar, la fratulo di Gudrun kun qua el projetis la morto di
Siegfried.
La heroulo mortigesis, e Brünhild dronesanta en chagreno e remorso,
suocidis por enterigesar apud il…
Tale finas la maxim famoza de le nordala « saga ».
( Tradukita segun texto da BORIS TANDLER publikigita en la n°3/2002 di
Letro Internaciona)
40
KAD ON POVAS VOYAJAR TRA LA TEMPO ?
Ica questiono semblas unesmavide tote stulta, nam ni kredas e.g. ke ne
esas posibla retroirar a pasinta epoko. Ma nia cienco esas ankore tre yuna
e to quo eventas povas kelkafoye esar astoniva. Dum aproxime 1925,
yuna studento Franca en Paris, qua promenis en la gardeno di
Luxembourg, renkontris afabla viro esanta same muzikema kam il, e qua
invitis lu venar a sua hemo dum la venonta sundio ; ibe lua familiani
pleos per diversa muzikili. Lor la dicita dio, la yunulo aceptesis en
ekmoda chambro ube homi vestizita quale dum la frua XIXma yarcento
esis tre afabla ad il e pleis kun lu klasika muziko. Pos adiir la homi ed
ekirir la chambro, il konstatis ke il perdabis sua klefo che lua hosti ; il
do retrovenis, ma esis nulu qua respondis. Pos informir la policani en la
skopo retroirar aden ca chambro e trovar sua klefo, il saveskis ke la
koncernata domo ne plus lojesis e ke la personi pri qui il parolis vivabis
en 1840 cirkume. Komence, on kredis ke la studento esis jokachero o
dementulo, ma pos trovir lua klefo en la chambro klozita depos multa
yardeki, on egardis seriozamente lua raporto. La afero divenis tre
famoza en la jurnali di ta epoko e la granda fizikisto Einstein deklaris ke
« forsan esas eskaleri-gradi en la tempo e ke la yuna viro eroris pri un
eskalero-grado kande il suriris ol ». Plu bona explikon, til nun, onu ne
havis.
Multe plu stranja fakto mem esas la raporto da Latina kronikisti qui
skribas pri viro ofrinta glaso, qua ne povis ruptesar ne esis ek vitro e
povis modifikesar relate lua formo, ad imperiestro Nero. Questionita e
tormentita pro ica objekto, il respondis ante mortigesar, ke il venas de
tre fora epoko futura kande la Imperio Romana ne plus existos depos
longa tempo. La policani tote ne trovis traci di lua origino ed on nur
saveskis ke il aparabis subite en Roma. Malgre la mala fino, ico povas
revigar… Posible la homi dil futuro esas ja inter ni e ni frequentas li sen
savar lo.
( Segun artiklo da JEAN MARTIGNON publikigita en la n°3/2002 di LETRO
INTERNACIONA)
41
VOYAJO A KRETA
Dum la lundio 23ma di septembro 2002, me arrivis a la Franca aerportuo
di Roissy cirkum Paris. Ibe me trovis rapidamente mea voyajo-kompani,
qui esis preske omna, membri di mea laboreyo-administrerio, nam ica
voyajo organizesis po chipa preco da mea samprofesionani. Ni vartis dum
longa tempo nia aviacilo, qua kelke tardesis (quale ofte por avioni). Pos
desfacila departo, ni ne havis tranquila aviacado nam en la proximeso di
Macedonia ni subisis « aerala petulaji » tre forta, ma fine ni atingis la
aerportuo di arivo en Iraklio, chefurbo di Kreta, lor la vespero kande ja
nokteskis. Pose ni eniris interurba autobuso, olqua duktis ni a nia hotelo
« Alexandros » jacanta en l’urbeto Georgopolis, ube ni arivis ye 23 kloki.
Quankam ni arivis tarde, ni povis repastar e ni vizitis kelke la cirkumajo
dil hotelo ante irar a lito. Me sucesis telefonar a mea familiani e pagar
mea kurtatempe durinta advoko telefonal po moneto-peco di 50
cent(imi) en nia nova pekunio komuna.
Dum la sequanta dio, 24ma di septembro – Me enskribigis me dal vakanco-
klubo, qua jeras la hotelo, por exkursi per interurba autobusi dum la
semano di mea sejorno. La unesma exkurso komencis lor la posdimezo di
ca dio ipsa. Nia autobuso duktis ni al urbo Khania (pronuncez la –kh quale
la Hispana jota o la Germana ach-laut). Ante atingar Khania, ni vizitis
monakerio ortodoxista, qua tamen ne esis en pura ortodoxista stilo, nam
la Veneziani okupis l’insulo Kreta dum quar yarcenti (del XIIIma yarcento
til fino dil XVIIma yarcento) e li influis forte la lokala arkitekturo ed arto.
La pregeyo ipsa dil monakerio esis tre bela e pure Greka-ortodoxista,
nam esis belega ikoni e splendida ‘ikonostasio’ (loko ornita per ikoni,
dop qua la sacerdoto izolesas por la kulto). Nia guidistino, nomata
Ariadne quale la heroino Kretana di la legendo pri la Minotauro, explikis
a ni abundante per tro multa detali (quale pos elu nia omna guidisti) la
historio e la apartaji di ca monakerio e dil ortodoxista religio, talmente
ke me memoras nur poke la explikaji. Plu tarde ni vizitis, nefore, loko
superpendanta la maro e qua aspektis quale tranquila gardeno, ube
enterigesis la granda Greka viro politikal Eleftherios Venizelos (1864-
1936) naskinta en Khania e qua pleis importanta rolo en la politiko Greka
dum la komenco dil XXma yarcento. Pose l’autobuso arivis en Khania e
la guidistino vidigis da ni marveloza e charmiva stradeti di qui la domi
konstruktesis precipue dum la Veneziana epoko. Fine ni havis libera
tempo por vizitar la merkato-halo qua havis etoso tipalmente
mediteraneal ed ube multa vari lokal : legumi, frukti, kuki, saponi e
maxim diversa mestieraji, kelkafoye tre bunta e spicizita e qui ne esas
42
trovebla en West- o Mez-Europa, expozesis. Fininte la vizito che la halo
ante itere sidar en la turismala vehilo por retrovenar al hotelo, me vizitis
ortodoxista kirko ube la popo celebris deala servo. On kantis tradicionala
kantiki sen irga akompano da muzikilo. La kirko ipsa ne tre dessimilesis
Romana-katolika kirki ecepte la prezenteso dil ikonostasio. En la hotelo,
me havis l’okaziono gustar lokala frukti, precipue oranji e vitberi, qui
esis delicoza e tre saporoza, extreme dominacante per lia qualeso le
sama, quin ni gustas en nia nordala landi.
Dum merkurdio 25ma di septembro – Me exkursis tra Kretana vilaji. Nia
guidisto, viro cafoye, savigis ni en l’autobuso ke esas mult olivieri en
Kreta. Omna rurala posedanti havas olivieri qui esas la richeso dil insulo,
nam l’olivi di Kreta e lia oleo esas le maxim bona en la mondo. En
l’unesma vilajo ube ni haltis, il vizitigis da ni tre mikra ortodoxista kirko
rural (semblas ke oli esas same mikra en omna vilaji, probable ye l'imito
dil anciena pagana templi Greka). Ni vidis itere belisima (belega) ikoni
ed ikonostasio. Pose ni trairis altra vilajo nomita Argiopolis (ico signifikas
Arjenturbo), olqua havas multa restaji del Veneziana epoko. Olim, dum
l’Antiqua Epoko, l’urbeto nomesis Lappa ed en 1930, cirkume, on trovis
ibe restaji di Termi evanta de la Romana periodo. Nia Greka
akompananto parolis anke a ni pri la historio di Kreta, pri lua tre alta
civilizuro en tempi prehistorial. Segun il, e multa kulturoza Greki, la
erupto di la volkano dil insulo Santorini (ye 1500 a.K. cirkume) produktis