homi. Iti esas la prekursori di tala santeso… Vi devas esar por me iti di
qui l’okuli sempre serchas enemiko. Via enemiko. E che kelka ek vi esas
odio quik de la unesma regardo. Via enemikon vi devas serchar, via
militon vi devas efektigar, anke per via pensi !
Vi devas prizar la paco kom moyeno por preparar plusa militi. E vi devas
preferar kurta paco kam longa paco. A vi me ne konsilas dedikar su a la
laboro, ma a la kombato. A vi me ne konsilas dedikar su a la paco, ma a
la vinko. Via laboro esez kombato, via paco esez vinko !…
52
Vi dicas : bona skopo esas olta qua santigas mem la milito, kad ? Me dicas
a vi : bona milito esas olta qua santigas singla skopo. Milito e kurajo facis
plu multa kozi granda, kam la hom-amo…
Revolto – ico esas la distingiteso che la sklavo. Via distingiteso esez
obediemeso ! Via imperi ipsa esez obedio !
A bona milit-homo « tu devas » esas plu agreabla sono kam «me volas».
E omno, qua esas kara a vi, devas esar ankore ed ankore la imperi quin
vi recevas.
Via amo al vivo esez amo a via maxim alta espero : e via maxim alta
espero esez la maxim alta penso dil vivo ! Ma via maxim alta penso devas
imperesar a vi da me – ed ol esas tale: la homo esas ulo qua devas
superiresar. Konseque vivez via vivo di obedio e di milito ! Longa vivo ne
esas importanta!…Quala vera militisto povus volar indulgesar ! Vin me ne
indulgas, vin me amas per mea tota anmo, mea fratuli en la milito !
Tale parolis Zarathustra – 1ma parto (1883).
(Artiklo publikigita en la n°2/2003 di Kuriero Internaciona)
LA LEGENDO DIL URBO YS
Olim rejo Gradlon lojis en Cornouaille, regiono di Bretonia. Il posedis
navaro quan lu prizis kombatigar kontre sua enemiki, precipue en fora
landi kun tre kolda klimato. Ilu vinkis ofte e tale povis spoliar la adversa
navi e divenar richega. Uladie lua maristi rebeleskis e departis. Lu restis
sola en kolda nokto ed il esis extreme trista. Subite la rejo perceptis
prezenteso apud ilu. Lu turnis su e vidis muliero kun longa rufa hararo
sub la lunala lumo. El esis Malgven, rejino di Nordo qua regnis la kolda
landi. El dicis a rejo Gradlon : « Me konocas tua reputeso, tu esas
kurajoza e habila por kombatar, mea spozulo esas olda. Ilun ni ocidos.
Pose tu duktos me a tua lando Cornouaille ». Tale li agis, e pose li
kunportis kofro plena de oro e pro ke Gradlon ne plus havis navi, li
acensis sur Morvarc’h, la magiala kavalo di Malgven (Morvarc’h signifikas
« maro-kavalo » en la Bretona). Lu esis nigra quale nokto e suflis la fairo
53
per lua naztrui. Li rajuntis la navaro dil rejo e, lore, violentoza tempesto
e sturmo eruptis qui dispersis la navi sur l’oceano.
Gradlon e Malgven restis dum tota yaro sur la maro. Uldie, Malgven
naskigis infanteto, filiino, quan li nomizis Dahut. Ma ho ve ! la rejino
maladeskis e mortis. Rejo Gradlon e lua filiino Dahut retrovenis en
Cornouaille. Ma la rejo esis tante trista, ke lu ne plus ekiris lua kastelo .
Dahut kreskis ed el esis tre bela quale elua matro Malgven. Dahut tre
prizis la maro. Uladie el demandis a lua patro konstruktigar urbo por el,
urbo an la marbordo. Gradlon amegis sua filiino ed il aceptis. Por
protektar l’urbo kontre la alta ondegi e la tempesti konstruktesis tre alta
digo qua encirkligis olu. Unika bronza pordego posibligis acesar en ol.
Nur rejo Gradlon posedis la klefo di olu. Onu nomizis la loko : l’urbo Ys.
Plu tarde la peskisti, singlavespere, vidis sur plajo muliero qua kantis
dum pektar lua longa blonda hararo. El esis princino Dahut. Ys divenis
lore urbo ube on amuzesis. Ol plenigesis de maristi. Singladie eventis
nova festini, ludi, dansi. E, singladie, princino Dahut havis nova
fiancitulo. Vespere elu metis a lu nigra maskilo sur la vizajo e lu restis
kun el til la matino. Quik kande audesis alaudo-kanto, la maskilo
streteskis sur la fauco dil yunulo e sufokis ta qua esabis fiancitulo dum
la jus pasinta nokto. Kavalkanto, lore, kaptis la kadavro e pozis lu sur
sua kavalo por, pose, forjetar lu aden l’Oceano, trans la bayo dil
mortinti. Tale omna fianciti di Dahut transmondeskis, ye l’auroro, e
forjetesis aden la maro.
Ye printempo-dio, stranja kavaliero arivis en l’urbo Ys . Il vestizesis per
reda vesti, lua manui esis longa e delikata, lua ungli esis pintatra e
kurvigata. Dahut regardis lu ridetante, la kavaliero ne reaktis.
Ulavespere tamen, il aceptis venar apud el. Lu karezis la bela blonda
hari dil princino, dum longa instanto, per lua longa manui kun pintatra
ungli. Subite granda bruiso audesis ye la latero dil maro e terorigiva
ventostroko shokis la murego di urbo Ys. « Bramez la tempesto se ol
volas, la pordego dil urbo esas solida e nur rejo Gradlon, qua esas mea
patro, posedas l’unika klefo di ol. Ica klefo ligesas a lua kolo, » dicis lore
Dahut. « Tua rejala patro dormas, tu povas nun facile sizar la aludata
klefo » tale respondis la kavaliero. Princino Dahut eniris la chambro di
sua patro, proximeskis a lu senbruise e prenis la klefo qua ligesis per
kateno a lua kolo. Quik, grandega ondo, plu alta kam monto, krulis adsur
Dahut. Lua patro vekis ed el dicis ad ilu: « Patro, senfriste, ni irez kun la
kavalo Morvarc’h, la maro subversis la digi ». La rejo kavalkeskis la
54
kavalo kun lua filiino, nam la maro furiis. Dahut klemis lua patro e dicis
ad il : « Salvez me, patro mea ! ». Lore videblesis granda fulmino en la
tempesto ed audesis voco, irante de roko a roko, qua dicis : « Gradlon,
abandonez la princino ». Formo qua similesis kadavro aparis, envelopata
en granda bruna vestajo. Lo esis Santa Guenole. Ilu dicis a la princino :
« Ve a tu ! Tu volis furtar la klefo dil urbo ! ». La kavalo ne plus movesis
e la aquo acensis sencese.
Santa Guenole iteris la impero a Gradlon : « Abandonez la princino ! ».
Dahut falis sursule e rejo Gradlon furioza pulsis lua filiino aden la maro.
Lore la oceano dronis l’urbo Ys e lua omna habitanti perisis. La kavalo
dil rejo itere departis e galopis dum la tota nokto. Gradlon arivis ad urbo
ube du riveri juntesas inter sep kolini, ol nomesas Quimper. Il rezolvis
divenigar ol sua chefurbo ed il vivis ibe dum lua cetera vivoparto.
Pos lua morto, on skultis lua statuo en granito. Nunepoke ica statuo
stacas inter la du turmi dil katedralo dedikata a Santa Corentin en
Quimper. Ol reprezentas rejo Gradlon kavalkante e regardante vers la
desaparinta urbo.
Ula homi rakontas ke Dahut, pos elua morto, divenis sireno e ke el aparas
a la peskisti dum la lunoza nokti, pektante lua longa orea hararo. Li anke
dicas ke, dum tre kalma vetero, on povas audar sonar la kloshi dil
desaparinta loko.
Gwelas-te morverc’h , pesketour
O kriban en bleo melen aour
Dre an heol splann, e ribl an dour ?
Gwelous a ris ar morverc’h venn,
M’he c’hlevis o kanann zoken
Klemvanus tonn ha kanaouenn.
( Ka tu vidis, peskero, la maryunino,
qua pektas lua granda blonda orea hararo
ye la suno an la marbordo ?
Me vidis la blanka maryunino,
Me mem audis el kantar
55
Trista esis la melodio e la kansono.)
(Artiklo publikigita en Kuriero Internaciona n°1/2004)