NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN
LA PASKO-INSULO
La Pasko-insulo qua jacas meze dil Pacifika Oceano, ye 4000
kilometri de la maxim proxima lando habitata, nulatempe cesis esar
konverso-temo depos lua deskovro dal Nederlandano ROGGEWEEN, en
1722. La sisacent petra statui kun enigmatoza vizajo trovebla en ol, la
origino di lua populo, lua aparta literaro e lua legendi tre interesis kom
stranja vidindaji ed askoltindaji tam la maristi qui atingis lua marbordo
kam la ciencozi qui volis trovar la klefo di lua grandanombra sekretaji.
Esas tote certa ke la Paskana populo esis olim tre prosperoza. Lu
posedabis multe plu multe kam la simpla teknikala kapablesi e moyeni
quin la unesma exploreri deskovris sur la insulo. En fora pasintajo
brilanta civilizuro erektis kolosi homaje a nekonocata deaji. Multa
exploranti ciencal omnadomene imaginis hipotezi min o plu audacoza
irante de la exterterani til la giganti di pasinta epoki, sen obliviar
sinkinta kontinento, por probar explikar la nekontebla nombro de
misterii dil insulo. Oli ne ja klarigesis nunadie.
Mem se la moderna arkeologiisti refuzas, pro indijo de konkreta pruvi,
kredar ke ica volkanala insulo esas la restajo di desaparinta kontinento;
nulo impedas supozar la hipotezo ke la unesma habitanti havis brilanta
civilizuro, originala literi, novaspeca arti e kredo ye stranja deaji qui esis
ulaspeca giganti kun impresiva dimensioni. On povas nur konjektar kun
granda surprizi, nam on konstatis ke la literi dil Paskala texti konservita
tote similesas olti di la valo di Mohenjo Daro en la Indiana subkontinento.
La civilizuro di Mohenjo Daro esis florifanta de 3000 til 2000 yari a. K.
Altralatere kelka petrodesegnuri memorigas la skulturi trovebla en
Tiahuanako, Bolivia.
Koncernante la giganta statui, onu ne savas qui esis lia vivanta
modeli. Ultre lo, onu nesavas qui esis, ankore til nun, ti qui skultis la
famoza giganti petra e qui produktas la reputeso dil insulo, neanke on
informesas pro quala skopi oli erektesis. Ma pro ke l’insulo nomizesis «
Matakiterani » (okuli regardas la cielo), ico supozigas ke l’unesma
56
habitanti esperis, forsan, la retroveno da nekonocata stranjeri veninta
de tre fora loko…
L’insulo subisis probable vokanala erupti, incendii e mareegi. De ta
ancienega civilizuro posrestas nur impresanta statui, netrovebla en la
cetera mondo, same kam ligna tabeleti grabita per hieroglifatra
epigrafi. La posvivanti e la sequinta generacioni perdis pokope lia
historio e lia identeso. Nur la sacerdoti e la iniciiti esis apta mantenar
savo qua manifestesis per sakra ritui e kulti, olqui desaparis pokope
konseque di la intersequanta expedicioni sur l’insulo.
La Paskana populo extreme sufris pro la explori facita ofte da
senskrupula aventuristachi. La homuli deportesis e traktesis kom sklavi.
La homini violacesis ed explotesis kruele. La sexuala morbi transmisita
dal invaderi diminutigis tilextreme la skarsa posvivanta lojantaro.
Nunepoke sur l’insulo restas nur duamil personi qui nulamaniere esas la
reprezentanti dil unesma habitanti.
(Artiklo publikigita en Kuriero Internaciona n° 2/2004)
LA MAGIALA NANI
Olim esis povra shuifisto, qua pro desfortunoza eventi, divenabis
tante povra ke il posedis nun ledro nur suficanta por facar unika
shuiparo. Vespere il preparis ol por facar la shui dum la venonta matino
; pose pro ke il havis bona koncienco, lu kushis su tranquile, pregis e
dormeskis.
Ye la sequanta dio il esis laboronta, kande il trovis la shui-paro ja tote
pronta sur lua tablo. Lu tre astonesis nam lu ne savis quon ico signifikas.
Tandem lu prenis la shui e regardis oli omnalatere ; oli esis tante bone
fabrikata ke trovesis nula misfacita punto ; la pedi-vesti esis vera
maestro-verko.
La butikon eniris kliento a qua la shui tante plezis ke il pagis oli plu chere
kam on pagas kustumale, e, per ica pekunio, la shuifisto povis obtenar
ledro por du altra shui-pari. Lu preparis ol ye la sama vespero ed intencis
laboror ol dum la sequanta matino kande il trovis itere la shui tote pronta
lor lua veko ; ed anke cafoye ne mankis la klienti. Per la pekunio quan
ilu ganis, lu povis komprar ledro por quar altra pari. Ye la sequanta
57
matino, la quar pari esis pronta, e fine, omno quon il preparis vespere
esis sempre pronta dum la sequanta dio, tale ke il divenis preske richa.
Ulavespere, ye cirkum Kristnasko dum ke il jus preparabis sua ledro ed
esis ironta a la lito, lu dicis a sua spozino : »Me propozas a tu ne dormar
icanokte en la skopo vidar ti qui helpas ni talmaniere, ka tu aprobas ? »
La spozino aceptis e poslasinte acendita kandelo , li celesis en la vesteyo
dop la akrochita vesti, e li vartis. Kande la horloji sonis ye noktomezo,
du jolia naneti tote nuda eniris la chambro lokizis su che la laborplaso
dil shuifisto e, prenante la preparita ledro en lia manueti, li komencis
stebar, sutar e frapar kun tanta habileso e rapideso ke on povis apene
remarkar lo. Li laboris senhalte til ke la laboruro finesis , lore li desaparis
subite.
Ye la sequanta dio, la spozino dicis : »Ica naneti plurichigis ni ; ni devas
esar gratitudoza. Li probable sufras pro koldeso por tale kurar tote nuda
sen irgo sur la korpo. Ideon me havas, me kudros, por singlu, kamizo,
vestio e pantalono e me trikotos kalzeti ; tu, facez por singlu ek li shui-
paro ! »
La spozulo tre aprobis ica konsilo ; e vespere, kande omno esis pronta,
li lokizis ita donaci sur la tablo vice taliata ledro, li ankorefoye celis su
por vidar quale la nani reaktus. Ye noktomezo, li arivis, e li esis
laboronta, kande vice ledro, li trovis sur la tablo la bela mikra vesti. Li,
unesme, astonesis, ma pose li tre joyis. Li vestizis su rapide e kanteskis
:
Kad ni ne esas jolia yunuli ?
Adio ledro, shui e pedvesti !
Pose li komencis dansar e saltar super la stuli e la benki, fine dum dansar
li ekiris.
Quik de ca instanto, onu ne plus rividis li ; ma la shuifisto duris esar
fortunoza dum la cetera parto di lua vivo, ed omno quon lu entraprezis
esis sucesoza.
Segun Germana rakonti dal fratuli GRIMM
(Artiklo publikigita en Kuriero Internaciona n° 2/2004)
58
GANESH E LA LAKTO-MIRAKLO
« Ho Deo Mea, venez manifestar tua prezenteso en ica statuo, plasizez
tu en ol. Ica imajo divenez korpo por tu. » - segun Atharva Veda (Le «
Veda » esas sakra texti di India qui evas plu kam 3 000 yari).
Ye la 21ma di septembro 1995, semblas ke Ganesh (deajo kun elefanto-
kapo, tre amata e populara en India) t.e. la deo dil obstakli e di la sajeso
respondizas ica « Veda »-ala prego qua esas extreme anciena. La
magazini, la laboreyi, la kontori klozesas en la skopo ke singlu povez irar
por nutrar la Deajo. La turbi amaseskas an la pordi dil templi e milioni
de lakta litri desaparas ye la astonegata o joyoze admiranta okuli dil
testi.
Mem en Francia on audis, che la radiofonala staciono France-Culture, la
informajo pri ta favoro-dio e pri to quon la informili nomizis « la lakto-
miraklo ».
Omno komencis frue matine. Esas 5 kl., t.e. la tempo dil jornesko, e