finas », od altra qua konfesas : « Nur esas joyo por me, olta qua nihiligas
omna altra joyo”.
Tota Europa influesis dal trubaduri :
Pos kondamno cirkum 1280 da episkopo di Paris qua refuzis la erotika
nocioni dil trubaduri, multi de li fugis a Germania, a Flandria, ad Anglia,
Portugal, Italia, edc…
Ton dicinte, la trubaduri esis voyajeri. Tante plu ke lia linguo kantesis,
en Kastilia, en Italia, en Hungaria… e mem en la nordo di Francia ed en
granda parti de Europa ube ol konsideresis kom la linguo di amoro. La
Germana Minnesänger imitis la trubaduri e tale kreis nacionala literaturo
kun autori tale Wolfram von Eschenbach. En Anglia, Shakespeare esis
tarda frukto dil kulturo trubadural…
Onu darfas opinionar ke Maestro Eckhart, Ioannes dil Kruco, o Francisko
di Assisi debas multe al trubaduri.
La fino :
13
La lasta trubaduro, Guiraud Riquier, cesis kantar en 1300. Nelonge
antee, Peire Cardenal ye la fino di lua longa vivo, skribis : « Me haltigas
skribar, la tempi chanjas ! »
Do la tempi chanjis cirkum 1300. Ni ne obliviez ke la Templani (5)
kondamnesis en 1314, e Maestro Eckhart en 1324… Omno divenas
diferanta, la katedrali ne plus konstruktesas, la famini advenas… La
transmisado dil mistika tradicioni divenas multe plu diskreta. Onu eniris
la tempo dil sekreta societi.
::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
(Libere tradukita segun artiklo da Bernard Klein en la revuo « La Vie
Naturelle » [La Vivo Naturala])
::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
Kansono di Rolando (1) : Unesma konocata verko en la Franca linguo.
Cigani (2) : La Cigani esas de Indiana origino.
Santa Virgino (3) : En la Kristana religio, la Santa Virgino esas la matro
di Deo.
Tantrismo (4) : Indiana filozofio tre sensuala. Aparis cirkum la 5ma
yarcento di nia ero.
Templani (5) : Monakal ordeno famoza dum la Mezepoko ed abolisita e
persekutita dal Franca rejo Filipo IVma la Bela (1268-1314).
3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333
3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333
3333333333333333333333333333333333333333333
LA SANSKRITO
La Aryani invadeskis India cirkum 1.500 ante nia ero. Li konquestis nord-
India pokope ed impozis ad ol sua linguo. La maxim arkaika formo dil
14
Indiana-Aryana linguo t.e. la linguo dil religiala himni nomata « Veda »-i
esis preske la sama kam olta dil arkaika Persiana linguo. Pos la
konquesto, la linguo evolucionis rapide per la influo dal idiomi dil
desvinkinti e disdialekteskis a multa regionala idiomi. Tamen la sacerdoti
mantenis preske netushita la originala linguo, nam ol esis la sakra linguo
dil Aryana religio, same kam la katolika Eklezio mantenis la Latina en
Europa dum la Mezepoko. Certe esis diferi en pronuncado e vortaro segun
la regioni, ma ica diferi, generale, ne impedis l’interkompreno. La
skribarto veninte probable de la Feniciani aparis cirkum la 8ma yarcento
a.K. Ye la 6ma yarcento a.K. la Buddhismo, granda konkurencanto di la
religio tradicional Hindu-a, difuzesis ed havis kom linguala instrumento,
la lokala popul-linguo nome la Pali-a. La fakto ke la Buddho e la Buddhisti
uzis ica popul-linguo helpis egardinde la difuzo di lia doktrino. La
bramani (sacerdoti dil Hinduismo) reaktis e cirkum la 3ma yarcento a.K.
genioza Indiana gramatikisito di qua la nomo esis Panini fixigis e
pluperfektigis la sacerdotala linguo. Il kreis unesala ortografio,
pronuncado, gramatiko e vortaro. Precipue, il kreis gramatikala reguli
qui ne existis en la tillora uzado di ca linguo e posibligis expresar la
maxim delikata e richa nuanci dil pensado homal. Lore ica linguo esis
tam artificala kam Ido ed on nomizis ol la Sanskrito (la perfekta linguo)
kontraste a la Prakriti qui esis la regionala popul-lingui. La Sanskrito
divenis la linguo dil Indiana kulturo e mem la plu tarda texti Buddhista
di la Mahayana Buddhismo redaktesis en ita idiomo. Omna importanta
ciencala, religiala, literaturala, medikala edc. verki di tota India esis
lektebla en la Sanskrita linguo. Ol anke difuzesis en la mondoparto sub
kultural influo di India, t.e. en la vicina landi tale Indo-Chinia, Malaya,
Indonezia e kelk altri. Lore la Sanskrito, ye la komenco di nia ero, esis
vera internaciona linguo komuna e segun la vorti dil Indiana autoro Kaka
Saheb Kaleskar ol divenabis : « ulo quale sucesoza Esperanto
(moderna) ».
Do, samideani, forsan la adopto di nia linguo dependas de nova
sucesonta religio…
( Artiklo da Jean Martignon)
4444444444444444444444444444444444444444444444444444444444444
4444444444444444444444444444444444444444444444444444444444444
44444444
15
URBO FIGEAC (FIJAK)
Mea matro lojas en urbeto de cirkum 9.000 habitanti en Ocitania (sud-
Francia) e yen texto extraktita de Germana lernilo pri Ido, evanta de
1924, olqua deskriptas Europana urbeto Mezepokal. Ita texto tre pensigas
pri Figeac.
L’anciena urbo : L’anciena parti di nia urbo existas ja depos la
mezepoko. Olim komto invitabis komercisti, ke li establisez su an la
komercala strado : nam la komerco bezonis merkati. Richa komercisti
sequabis l’invito, e balde li konstruktabis urbo e fortifikabis ol per muri.
La butiki divenis plena. Anke kelka mestieristi, exemple bakisti,
buchisti, masonisti, seruristi, taliori ed altri venis. Pokope la mestieri
florifis. An la rivereto habitis la peskisti e la tanagisti ; en streta
stradeto la shuifisti fasonis la ledro. La menuzisto fabrikis mobli en sua
laboreyo, e la veturifisto veturi. En altra stradeto la texisti texis la telo
o la lano, quan la homini filigabis. La potifisto e la forjisto ne darfis
mankar. Quon la mastro fabrikabis, ton lu expozis avan sua domo o dop
la fenestro. Olca divenis olua vetrino. Dum la merkato-dio granda turbo
esis sur la merkato-placo. Omna komercisto e mestieristo ofris vende
sua vari. La rurani vendis ligno, bestii, farino e c . , e kambiis po to
vesti, ornivi ed utensili. La mestieri havis ora sulo. Se la triadek-yara
milito ne destruktabus multo, ni povus admirar mem plu multa domi dil
unesma florifado di nia urbo.
La difero esas tamen ke Figeac fondesis cirkum la yaro 850 di nia ero, ne
da komto, ma da monaki ; nome benediktani kreis ibe abadeyo e
kompreneble engajis kelka laboristi en la cirkumajo dil abadeyo por
sorgar pri la materiala vivo dil monaki.
Dum la 12ma yarcento la monaki venigis multa nova habitanti e laboristi,
qui fugis la opresado dil feudala siniori ; e tale naskis komono qua jeresis