da « konsuli ». Pro ke ita urbo jacis inter Atlantiko e Mediteraneo, ol esis
tre valoroza loko por komerco e mem plura familii komercista veninte
de Italia instalis su en Figeac. La lojanti e la urbo pluricheskis dum la
13ma e 14ma yarcenti. Lore konstruktesis bela kirki e bela patricala domi
ek qui multa konservesas ed esas ankore videbla en la urbo-centro.
Regretinde, la cent-yara milito (1337-1453) qua eventis inter Francia ed
Anglia finis ita ora epoko. Komence la Figeac-ani ne volis partoprenar la
milito pro ke lia rejo esis la rejo di Francia, ma lia suzereno kom duko di
16
Aquitania esis la rejo di Anglia. Pluse li havis ecelanta relati komercal
kun la Angli ed esis desfacila pensar ke li divenabis enemiki. Tamen dum
1370, Angla trupi atakis e kaptis la urbo. Parto de olu destruktesis per
fairo e la habitanti mustis pagar alta pekunio-quanto kom ransono. De ta
tempo til la milito-fino (1453) la urbo vejetis nam la provinco Quercy
(Kersi) en qua inkluzesas Figeac esis terorigive devastita per la kombati,
per la mizero e dal raptisti. En 1450, Quercy esis preske vakua de
habitanti, multi mortis pro milit-agadi, famini e dessekureso, ma anke
multi fugis la regiono tante sufranta til tre fora loki, mem til nuna
Chekiana republiko. Pos la milito, onu venigis lojanti de vicina provinci,
Rouergue (Ruerg) ed Arvernia por ripopulizar Quercy e Figeac. La urbo
rikonstruktesis ed itere prosperis. Dum la 16ma yarcento bela domi segun
Renesanco-stilo edifikesis. Ma ica feliceso ne duris eterne : dum la
duesma duimo dil 16ma yarcento, religiala militi eruptis inter katoliki e
protestanti e duris de 1562 til 1598. En 1576, la urbo kaptesis da
protestanta milicani qui ocidis parto del habitantaro ed incendiis multa
domi e konstrukturi, precipue kirki. Merkinde, ke la intercivitana militi
destruktis multe plu multa konstrukturi kam la stranjera militi. La ruinaji
qui facesis en la Germana urbo dum la triadek-yara milito (1618-1648)
ne facesis en la Franca urbo dum la centyara milito pro ke multo posrestis
malgre la dramatatra situeso dil provinco, ma dum la religiala militi dil
16ma yarcento, granda parto de la Mezepokala heredajo desaparis.
En 1622, kande rejo Ludovikus XIII-a vinkis revolto di protestanti, l’urbo
Figeac liberigesis del protestanta tante odiata dominaco. La protestanti
su refujis en la urbo Montauban, qua delore juis tre mala reputeso en la
regiono. Pos la liberigo, onu rikonstruktis parto del urbo en baroka stilo
e la kirki esis bone restaurata. La 18ma yarcento esis tranquila e sat
prosperoza. Desfortunoze, revoluciono preparita de longa tempo
eventeskis dum 1789 e ruinis ica modesta bona stando. Dum la 19ma
yarcento, ica urbo restis kelke povra, notinda tamen ke Jean-François
Champollion (1790-1832) ilqua esis la unesma homo, apta dechifrar la
Egiptiana hieroglifi, pos multa yarcenti de nesavo itateme, naskis e vivis
granda parto di sua vivo en Figeac.
La prospero erste retrovenis cirkum 1930 per la kreado di avionala
fabrikerio en Saint Dau (suburbo di Figeac). Regretinde, kurte pose,
eventis la duesma mondo-milito e ye la 12ma di junio 1944, la nazisti
deportis parto de la lojantaro aden koncentreyi, nur pro ke existis kelka
aktiva kontre-nazista partisani en la regiono. En urbo lore lojata da 7.000
habitanti aproxime 150 personi mortis en koncentreyi.
17
Nunatempe, la urbo lojesas da 9.000 habitanti, onu bone restauris
Mezepokala domi, la avionala fabrikerio aquirigas relativa prospero
plufortigita per turismo.
Figeac esas urbo di Ocitania (un triimo de Francia). Dum la Mezepoko,
onu parolis ibe la Ocitana qua esis la linguo dil trubaduri e di altanivela
kulturo. En 1539 per edito di Villers-Cotteret, rejo Franciskus (François)
I-a rezolvis ke la nura oficala linguo dil administrerio esos denun la
Franca. Lore, pokope, la Franca mixesis a la Ocitana qua divenis
« patois » (dialektacho). Kande me esis puero, dum la yari 1950, la olda
e la mezevoza rurani esis kapabla parolar olu fluante. Olua soni multe
plu similesis olti dil Italiana, Hispana e Portugalana lingui kam olti di la
nord-Franca idiomo. 25 yari ante nun, la rurani uzis olu lor la merkati e
ferii qui eventis en Figeac. Nunatempe kande me vizitas mea matro en
Figeac ed iras a la merkato, onu ne plus parolas ibe la linguo ma nur la
Ocitana dialekto (t.e. la Franca parolata kun Ocitana achento). Ica
dialekto esas multe plu muzikatra ed eufonioza kam la nordala dialekto
ed esas vivanta eko di la linguo dil trubaduri konocata dum la Mezepoko
en preske tota Europa. Ka signo dil tempi ? Onu komencas kelkete audar
la soni dil Angla linguo ; to ne esas la ago da snoba lokani volante uzar
la prestijoza Anglosaxona idiomo, ma la parolmaniero di Britaniana
pensioniti qui aquiris domi e tereni hike pro ke oli esas multe plu chipa
kam en Britania. Anke subkoncie la fakto, ke Aquitania (sudwest-Francia)
esis dum plura yarcenti (1154 til 1453) min o plu Angla provinco, pleas
importanta rolo, e do historiala tradicioni ne mortas e transiras la
yarcenti.
( Artiklo da Jean Martignon publikigita en Letro Internaciona en 1999)
5555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555
5555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555
5555555555555555555555555555555555555555555
KOMTINO DE SEGUR
En Francia, komtino de Ségur (pronuncez : Segyur) (1799-1874) esas
ankore konocata, nam elu esas famozino dil Franca literaturo. Tamen,
elu ne naskis kom Francino, ma kom Rusino di granda familio
aristokratal, nome le Rostopshin. En 1811, elua patro, lore generalo
18
defensero di Moskva kontre la invadanta trupi Franca, incendiigis ica
urbo. Por protektar ol. Tamen, e fortunoze, malgre la lora eventi, odio
ne naskis inter amba populi. Kelka yari pose, akompanata da sua patro e
sua fratino, Sofia Rostopshin vizitis Francia ed esis bone aceptata
omnube en la altaranga societo royalista, olqua esis tre gratitudoza ad
elua patro kombatir sucesoze l’enemiko komuna, t.e. l’uzurpanto
Napoléon Bonaparte. El esis tante bone aceptata ke el amoreskis kun
komto de Ségur e mariajesis kun ilu. Samatempe el amoreskis pri
Francia, e preske nekredeblajo ! Elu, qua esis la filiino dil famoza
patrioto defensera di Moskva kontre la Franca trupi, divenis fervoroza
Franca patriotino e tre pia Romana katolikino. Kande elu divenis avino,
el redakteskis puerala romani por sua genepoti. Pro ke el remarkis, ke
oli tre plezis a la pueri, elu editigis oli, e, rapide, havis granda suceso en
la literaturo por-puera. Hodie, elua verki esas parto de la Franca
literaturo generala, ed ankore prizata da omni ; precipue da historiisti,
nam elua libri esas nekareebla e neremplasebla atesti pri la vivomaniero
di elua tempo, t.e. la Duesma Imperio en Francia. El redaktis rakonti pri
feini (Nouveaux contes de fées), ma ne nur, el redaktis anke inter altri :
« Les petites filles modèles » (La modelatra puerini) dedikita ad elua
nepotini e qua idealigas eli ; « Les malheurs de Sophie » (La desfelicaji
di Sofia). En ica libro, komtino de Ségur naracas grandaparte pri sua
propra tre severa edukado di yuna aristokratino Rusa. En « La fortune de
Gaspard » (La fortuno di Gaspard), el redaktas pri la vivo di yuna tre