lektabus ica artiklo plu frue ! Forsan me evitabus la instanto di angoro.
Pro ke la eklipso rivekis mea anciena intereso pri astronomio, me nun
volas kelkete skribar pri la sun-eklipsi e lia historio.
La maxim anciena eklipso pri qua ni havas atesto eventis ye la 3ma di
mayo 1375 ante Kristo en Ugarit an la marbordo di Siria.
Por explikar tala fenomeno on havis mitologial klarigo. La homi di olim
opinionis ke krimino facesis da fablatra animali. La Egiptiani kredis ke
serpento Apofis atakis suno-deo Ré. En Vietnam la atakero esis giganta
rano. Segun la Skandinaviani du kolosa volfi, Sköll e Hati, sencese
persequis la suno e la luno. En Chinia onu kredis ke esas desequilibro en
la cielo e tradicionala transmiso raportas ke du Chiniana astronomi Hi ed
Ho esis ocidigita dal imperiestro pro ke li ne previdis sun-eklipso ye la
justa tempo, (ito eventis duamil yari ante nia ero).
La Romana kustumo kriegar por sokursar la suno permanis dum la
Mezepoko e la Eklezio kombatis olu kom pagana superstico. Dum la 5ma
yarcento, santa Maximus di Torino, e du yarcenti pose, santa Elodius,
predikis longatempe kontre ica konduto. Malgre la expliki dal predikeri,
la eklipsi produktigis maxim dementa profetumaji. En 1560, onu anuncas
eklipso eventonta ye la 21ma di agosto. Dicesas ke ol produktos :
22
« granda perturbi di la stati, la ruino di Roma ed universala diluvio ». Lor
la eklipso dil 12ma di agosto 1654 la Parisani su refujis aden keleri, nam
rumoro qua venis de Germania asertis ke ol komencigis la Apokalipso. Un
yarcento pose, okazione dil ringoforma sun-eklipso di 1764, la sacerdoti
imperesis savigar ke la eklipsi predicas nula danjero ed esas : « same
naturala kam la levo o kusho dil suno o di la luno ».
En Francia grava sun-eklipso eventis en 1715, yaro dil morto di rejo
Ludovikus XIV (surnomizita la suna rejo) ed en 1724 totala eklipso
videblesis en Paris. En la 20ma yarcento preske totala eklipso ringoforma
eventis en Paris ye la 17ma di aprilo 1912 e preske totala sun-eklipso ye
99,4% eventis ye la 11ma di agosto 1999 en ica sama urbo. Notinde ke en
1912 la eklipso esis spektebla du dii pos la naufrajo dil giganta navo
TITANIC ed olta di 1999 obskurigis la cielo kelka dii ante terorigiva sismi
en Turkia. Onu preske povas dicar ke la eklipso di 1912 komencigis la
20ma yarcento historial ed olta di 1999 finigis ol. Tala esis mea impreso,
la eklipso di 1999 signizis la fino di epoko.
La eklipsi eventas meznombre ye singla 366ma yaro. 1654 plus 366 esas
2020, onu povas predicar ke probable cirkum ita yaro importanta sun-
eklipso totala esos videbla en Italia ed Hispania kun obskureso di partala
eklipso perceptebla en Francia e Germania, pose eventos ringoforma
eklipso ye la 5ma di novembro 2059 en sudwest-Francia. Itere totala
eklipso en preske la sama zono kam icayare havos loko ye la 3ma di
septembro 2081. Ringoforma eklipso videsos ye la 27ma di februaro 2082
en Portugal, Hispania, sud-Francia, Suisia ed Austria. Tandem esos totala
eklipso ye la 23ma di septembro 2090. 1724 plus 366 esas 2090. Semblas
ke la 21ma yarcento en nia mondo-parto ne indijos eklipsi.
(Artiklo da Jean Martignon publikigita en la n° 5/1999 di LETRO
INTERNACIONA)
NARACO PRI KATAKLISMO
Ye la sundio 26ma di decembro 1999 matine, ye 8 kloki 15 cirkume, me
probis funcionigar la televizionilo di mea matro (me sejornis che elu en
sud-Francia dum la yarfino-festi), nam me intencis kaptar la duesma
televizional kanalo Franca por spektar l’emiso : « Voix Bouddhistes »
(Voci Buddhista) eventonta ye 8 kl. 30. Esis neposibla kaptar la duesma
23
kanalo, nek la unesma, nek la triesma. Me kredis ke subite la
televizionilo di mea matro funcionas male, ma me sucesis kaptar la
kinesma e la sisesma kanali. Regretinde oli esis tote ne-interesiva. Lore
mea matro dicis : - « Forsan esis tempesto en Paris, icanokte esis kelketa
vento hike. »
Ye non kloki, ni askoltis che la radiofono la singlahora informi. Mea matro
esis justa, ma eventis ne nur tempesto en nord-Francia ma tempestego
e mem ciklono qua domajis multa domi ed imobli ed abatis multega
arbori, ed ico esis granda katastrofo por la foresti. Lore mea matro
expresis su ke me esas fortunoza trovesar en sud-Francia e tale evitir
travivar tala kataklismo. Me quik telefonis a konocati e vicini en mea
hemurbo ed omni esis tre chagrenita pro la tre mala nokto quan li
travivabis. Omnube esis domi kun domajita tekti e bela faligita arbori.
Aflikto, tristeso e trauro ye kelka dii ante la ceremonio dil iro en la yaro
2000.
Dum la sequanta dio, t.e. ye la 27ma di decembro, le « mass-media »
informis ni, ke lor la venonta nokto sud-Francia suafoye esos frapita dal
ciklono. Komence me kredis ke esas mala joko di la nord-Franca
meteorologiisti qui esas jaluza pro ke ni esis indulgata da la katastrofo.
Ma la informili insistis ed asertis ke quik kande suflos la vento, ni ne plus
darfos ekirar sub irga pretexto. Vespere, ye cirkum 20 kloki, la vento
komencis suflar e nia katino Pimpinela divenis angoroza, me quietigis el,
ma me timeskis pri Maiza la katino di mea onklino, nam dum voyajo di
elua mastrino a sua seniora filiino, la kompatinda bestio duris esar sola,
nutrata da vicini, da mea matro e da me. Certe, el havis gardeno e varma
hemo en elua dispono, ma me timis ke forsan elu fugabis pro pavoro e
povis ocidesar da falanta arboro. Ye la morga matino, la elektro funcionis
bone e ni povis askoltar la trista informi pri simila katastrofo ad olta di
nord-Francia. Tamen, en la gardeno di mea onklino, opoze a nia domo,
trovesis grand abieto qua pluduris stacar, perdinte nur kelka branchi.
Employati dil urbodomo ja venis a nia quartero por deprenar falinta
branchi e rezidui. Pos la dejuneto, me eniris la gardeno di mea onklino
ed apertis la pordo dil gareyo kelkete tremante e yen quala joyo ! Maiza
adkuris me gaye, me karezis ed igis manjar el dum ke el grondetis
plezure.
En nia mikra angulo, omno esis en ordino : gardeno indulgata, katini
sana, elektro, kalorizo e televizionilo funcionanta bone, ma ne esis sama
altraloke. Esis domi qui perdis multa teguli, e nefora vicini qui ploris pri
24
lia extirpata ed abatita arbori. En nia lando esis cirkume cent mortinta
personi. Onu darfas dicar ke esis quaze « Blitzkrieg »-milito qua frapabus
Francia e trauro-atmosfero extensesis a la tota lando dum plura semani.
Onu obliviis lo, nur dum kelka hori lor la ceremonii dil iro en la yaro 2000.
Til ye la 15ma di januaro cirkume, esis homi qui indijis elektro e kalorizo
e koaktesis vivar quale dum la yaro 1900 vice la yaro 2000. Segun
historiala memoro, tala katastrofo nulatempe eventabis en Francia
antee, e nun onu audacas parolar serioze pri la devastanta rezultaji dil
teplico-efiko. Tamen, stranje, la unesma ciklono havis loko preske
exakte en la zono dil totala sun-eklipso di la pasinta yaro. Ka la anciena
astrologiisti esis tante fola ?
(Artiklo da J. Martignon publikigita en Letro Internaciona n° 1/2000)
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC
CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC
KA LA KONQUESTO DI ANGLIA DAL NORMANDIANI HAVIS KATASTROFATRA