Выдатны быў, выключны чалавек.
Заганы ж нашы — дар багоў раўнівых,
Каб людзі не рабіліся багамі.
О, як узрушан Цэзар!
Мецэнат
Перад ім
Як бы вялізнае паўстала люстра,
Ён там сябе убачыў.
Цэзар
Ах, Антоній!
Цябе загнаў я ў бездань, але ж мы
Павінны язвы з цела выразаць.
Не я цябе, дык ты мяне зваліў бы:
Нам двум было зацесна на зямлі.
I ўсё ж дазволь мне плакаць па табе
Слязьмі гарачымі, крывёю сэрца.
Дазволь, мой брат, мой друг, супольнік мой
У справах кіраўнічых і грамадскіх,
Саратнік мой і сябар на вайне,
Палова цела і душы маёй,—
Дазволь мне выявіць маю тугу,
Што нас з табой навечна разлучылі
Непрымірымыя сузор'і нашы.—
Хачу вам нагадаць, сябры мае...
Уваходзіць егіпцянін.
Не, не цяпер, як-небудзь іншым разам.—
З чым гэты чалавек прыйшоў да нас,
Напісана ўжо на яго абліччы.
Хто ты? Адкуль?
Егіпцянін
З Егіпта. Пасланец.
Царыца-уладарка Клеапатра,
Замкнуўшыся ў грабніцы, у сваім
Апошнім сховішчы, мне наказала
Спытаць у Цэзара, чаго чакаць ёй,
На што ёй спадзявацца.
Цэзар
Скажаш ёй:
Няхай адкіне недарэчны страх.
Нам блізкая асоба неўзабаве
Абвесціць ёй прынятае рашэнне,
Засведчыць нашу ласку і любоў.
Недалікатным Цэзар быць не можа.
Егіпцянін
Няхай багі ва ўсім табе спрыяюць.
Выходзіць.
Цэзар
Адразу ж, Пракулей, ідзі туды,
Скажы: нічога ёй не пагражае,
Уцеш царыцу, абяцай, што хочаш,
Каб з гордасці не налажыла рук,
А то парушацца ўсе нашы планы.
Калі мы ў Рым жывой яе даставім,
Трыумф наш будзе памятны ў вяках.
Ідзі і не затрымлівайся доўга,
Хутчэй нясі адказ.
Пракулей
Зраблю ўсё, Цэзар.
Выходзіць.
Цэзар
Ідзі і ты з ім, Гал.
Гал выходзіць.
Дзе Далабела?
Няхай і ён таксама.
Агрыпа і Мецэнат
(разам)
Далабела!
Цэзар
Няма яго. Ну так, успомніў я:
Пасланы з даручэннем іншым. Прыйдзе.
А зараз да мяне прашу ў палатку.
Я дакажу вам пісьмамі сваімі,
Што гвалтам быў уцягнуты ў вайну,
Што дзейнічаў я стрымана, тактоўна
I падбухторшчыкам не быў. Хадзем.
Выходзяць.
СЦЭНА 2
Александрыя. Грабніца.
Уваходзяць Клеапатра, Харміяна і Ірада.
Клеапатра
Няшчасце вучыць нас, як трэба жыць.
Што Цэзар? Волат? Бог? Кіруе лёсам?
Бн толькі служка лёсу, раб пакорны,
Які выконвае чужы загад.
Вялікі ж той, хто воляю уласнай
Парваў усё, адолеў выпадковасць,
Аковы скінуў і навек заснуў,
Каб больш не смакаваць зямнога бруду,
Што корміць і казявак і цароў.
Да дзвярэй грабніцы падыходзяць Пракулей, Гал і салдаты.
Пракулей
Царыцу егіпцян вітае Цэзар,
Даведацца жадае неадкладна,
Якія будуць просьбы у царыцы.
Клеапатра
Як зваць цябе? Хто ты?
Пракулей
Я — Пракулей.
Клеапатра
Антоній ўспамінаў цябе, казаў:
Ты — чалавек, якому можна верыць.
А што з таго? Калі твой уладар
Намерыўся царыцу абабраць,
Зрабіць жабрачкай, дык скажы яму,
Што Клеапатра міласціны меншай,
Чым царства, не прымае. Калі ён
Аддасць заваяваны ім Егіпет
Мне і маім нашчадкам, я гатова
Укленчыць перад Цэзарам пачціва
I дзякаваць за дар велікадушны,
За тое, што маё ён мне вярнуў.
Пракулей