Бурыла настойліва дамагаўся канчатковага рашэньня.
— Я прасіў бы цябе, вялікі гаспадар, на гэтым тыдні ўсё ж абвясьціць Дзівейну тваёй нявестай. Заручыны мы правядзем каля сьвяцілішча Перуна, пасьля замацуем іх ахвярай Вялесу. Гэтым ты супакоіш прыхільнікаў старажытнай веры. А іх болей, значна болей, чымся хрысьціян!
— Пакуль што!
— Не кажы так! Бо прамоўленае Слова валодае сілай, яно можа павярнуцца дзеяй.
Трохі памаўчалі. Бурыла зрабіў знак слузе, той даліў у кубак вялікага князя гарачага адвару сьвятаяньніка.
— Мы падтрымлівалі цябе заўсёды. Нават насуперак запавету Гедзіміна…
— Я добра плачу за вашу падтрымку. Так, вы аддалі яе мне, а ня брату Яўнуту. Затое ж і людзі ў Княстве ідуць у старадаўнія храмы, а не ў царкву…
— …нягледзячы нават на тое, што твой і наш вораг прапаведуе ім нянавісьць да абаронцаў нашага людства і што ты не загадаў вырваць яму язык, — дагаварыў Бурыла.
— Я ўважаю тваю просьбу, але ў хрысьціянскім сьвеце немагчыма сумяшчаць сьмерць і заручыны. Пачакайце. Час церпіць. І больш не хачу пра гэта!
Вялікі князь зноў перахітрыў, перамог яго! І ад таго лютасьць расла і расла ў сэрцы вялікага жраца. Ён апусьціў вочы, каб Альгерд не прачытаў у іх нянавісьці. Няўжо, упершыню за доўгія гады, улада пачынае высьлізваць з ягоных рук? Але што здарылася? Чаму людства бяжыць да цямніцы, дзе гаворыць Кумец? Хрысьціянства было тут здаўна, яго прывозілі купцы, і з ім прыязджалі сюды ўжо шмат гадоў таму вялікія княгіні, яго спавядалі нашчадкі полацкіх князёў, што атабарыліся тут пасьля выгнаньня княскай дынастыі ў Візантыю. Яно не было такім небясьпечным, як зараз. І можа, Нара больш пранікліва адчувае: вінны ня толькі час, але і гэты прыдворны, які быў аблашчаны і Гедзімінам, і Альгердам, але які здрадзіў ім усім! Ён ня словамі, а сваім уласным жыцьцём прабівае ў магутнай сьцяне адтуліну, праз якую немінуча ўвойдзе вораг. І гэты… Круглец… таксама! І ён хрыпата прашаптаў:
— Ня можаш ажаніцца — затое можаш пакараць хрысьціянаў! Дай нам павесіць іх на самай магутнай галіне сьвяшчэннага дуба — таго, што ў Перуновым гаі!
І спакойна, нават з нейкім шкадаваньнем да яго лютасьці прамовіў вялікі князь:
— Гэта вы, жрацы, вынесьлі ім прысуд. Я толькі замацую яго вялікай гербавай пячаткай, і хай гэта дае вам дадатковую моц у вачах вільнян. Мы ж уладарым разам, вялікі жрэц, ці ня так?
ВЯРТАНЬНЕ
Пахкім сіняватым дымком цягнула ад курыльніц па кутках залі, ад чаго яна нагадвала паляну, зацягнутую лёгкім ранішнім туманам. Язычкі сьвятла ад лучынаў у срэбных зажымах матляліся па сьценах, размаляваных кветкамі. Маёлікавыя ўстаўкі на падлозе пераліваліся, успыхвалі, калі ўспыхвала лучына.
У залі ішло баляваньне. Дубовыя сталы гнуліся пад цынавым і срэбным посудам.
Ляталі над галовамі слуг вялізныя падносы з мядзьвежынай і вепручынай, тарэлы са смажанымі лебядзінымі тушкамі, паліваныя гаршкі з рэпай, рэдзькай і мочаным гарохам, глякі з квасам і медавухай.
Сівы лірнік сядзеў ля печы ў куце. Печ, з яе полымі трубкамі-кафлямі, падобная да вялізнага вожыка, дыхала цяплом, і лірніку было ўтульна ля яе, таму яго пальцы борзда перабіралі струны, а надтрэснуты, ды яшчэ моцны голас запаўняў залу.
Сьпяваў ён пра маладую дзяўчыну, што свой вяночак кінула ў Дунай, і, стараючыся яго злавіць, патануў малады вой, які вяртаўся дадому да маці і бацькі. Доўгая гэтая балада заканчвалася словамі, якімі хлопец перад сьмерцю гаварыў з канём:
Яго амаль ня слухалі. Толькі вялікі князь час ад часу адварочваўся ад ваяводы, які бесьперастанна штосьці яму казаў, і глядзеў на лірніка, ды пасол з Чэхіі ўважліва сачыў за гнуткімі пальцамі музыкі.
— А што з вашымі братамі-хрысьціянамі? — запытаўся папскі нунцый у кашталяна Гаштольда, асьцярожна беручы з тарэлы кавалак белага птушынага мяса.
— Жывыя яны яшчэ? Ці olla male fervet?[50]
Кашталян у моманты, калі пры ім гаварылі на лаціне, якую так і не адолеў за школьныя гады, пачуваў сябе разьюшаным. Але ён стрымаўся, адказаў зычліва, ды ўсё ж з ледзь прыкметнымі ноткамі зласьлівасьці:
— Абодва жывыя. Але старэйшы адрокся ад вашага бога, і літасьцівы князь дараваў яму адступніцтва. Ды вунь ён, нясе да цьверычоў бочачку з грэчаскім віном. Бач, як стараецца! Больш за слуг працуе!
50
Лацінскі выраз