17 лютага. Учора знаёміліся з марсіянскімі матэрыяламі. Неверагодна! Не верыцца, што гэта ўсё прыбыло з далёкай планеты, чужой...
Апаратура «Набата» кантралявала сігналы разведвальнай станцыі з таго моманту, калі яна паднялася з Марса. А незадоўга перад тым, як я прыняў вахту, яе ўжо намацалі лакатары. ЭВМ вызначыла час і месца сустрэчы ў прасторы, яно было блізкім да вызначанага яшчэ на Зямлі! Фантастычна! I разам з тым мне крыху прыкра — за нас ледзвь не ўсё зроблена загадзя. Гэтак можна наогул абысціся без чалавека, усё аўтаматы выканаюць. А мы навошта тут?
Але мая справа не скардзіцца, а расказваць, як гэта было. На экране я ўбачыў маленькага бліскучага жучка-вусача з шырокімі і доўгімі, як у страказы, крылцамі. Вусы — гэта антэны, а крылы — сонечныя батарэі. Аднак падабенства з жуком поўнае. Я падключыў экраны С. В. і П. К. І паслаў «жуку» загад пачаць тармажэнне. Хуткасць «Набата», як я пісаў раней, рэгулюе аўтаматычны пілот, ён таксама запаволіў ход карабля.
Сустрэча адбылася а дванаццатай гадзіне. Зблізку разведчык ужо не нагадваў жука. Гэта была звычайная касмічная станцыя, якіх за апошнія гады шмат выпушчана ў прастору.
Мне не давялося доўга разглядаць нашага пасланца. Спецыяльны трал, выпушчаны з «Набата», захапіў яго і павёў у прызначаны для такіх гасцей элінг. Там разведчыка ўжо чакаў С. В., апрануты ў скафандр.
17 лютага (працяг). Мая вахта скончылася якраз у час. Вярнуўся С. В. з дастаўленымі матэрыяламі. Мы ўселіся перад вялікім экранам, і С. В. уключыў запісы. (Пробы паветра, грунту аналізаваліся ў лабараторыях, вынікі будуць пазней.) Перад намі ажылі марсіянскія краявіды.
Падобныя здымкі — не навіна, аўтаматычныя касмічныя станцыі, узброеныя тэлевізійнай апаратурай, ужо даўно рэгулярна і даволі дэталёва расказвалі пра тое, што траплялася ў поле іх аб'ектываў, і такія перадачы на Зямлі глядзелі, напэўна, амаль усе. Вачыў іх і я. Аднак тады мяне больш захаплялі дасягненні чалавечай думкі, дасканаласць тэхнікі, чым чужыя краявіды. Нечым нагадвалі яны мне ў экранным адлютраванні палотны мастакоў. Падобныя, але не сапраўдныя. Зараз жа на экране была зямля (хай даруюць строгія мовазнаўцы гэтую назву, іншага не знаходжу), па гэтай зямлі ў хуткім часе і я прайду нагамі. Чым яна акажацца для мяне, С. В. і П. К.? Другам, ворагам, абыякавым мёртвым асяроддзем? Менавіта гэта я хацеў зразумець, не чакаючы самога кантакту.
На экране была паўночная частка Марса, знятая з вышыні пяці тысяч кіламетраў. Ад палярнай зоны да экватара, заканчваючыся ў раёне, пазначаным на марсіянскіх картах як возера Сонца, цягнулася амаль суцэльная шэрая стужка. Некалі італьянскі астраном Скіапарэлі, аўтар гіпотэзы аб марсіянскіх каналах, назваў і гэту стужку каналам, даўшы яму імя Нектар. На жаль, Нектар не стаў артэрыяй жыцця, пазней высветлілася, што гэта проста ланцуг вялікіх кратэраў. Праўда, людзі і да цяперашняга часу не ведаюць, чаму яны размясціліся так строга адзін за адным. Але гэта ўжо іншае пытанне. А вось пункт, дзе неўзабаве апусціцца наш «Скакунок» — невялікі ракетаплан, пабудаваны спецыяльна для нашай экспедыцыі. Гэты пункт знаходзіцца на левым, заходнім беразе возера Сонца — выцягнутага няправільнага авала, які цямнее на светлым чырванаватым фоне пустыні. I возера, і бухта атрымалі сваю назву даўно, вады там няма, гэта стала вядомым яшчэ ў мінулым стагоддзі...
Наступныя кадры на экране — здымкі, зробленыя ўжо на месцы нашай будучай высадкі. Сумны пейзаж. Як хапае вока, ляжыць сухая парэпаная марсіянская зямля. Падобна, некалі тут грымелі вулканы, шугалі патокі распаленай лавы, віліся попельныя смерчы. Потым усё сціхла, акамянела, змярцвела. Гляджу на экран, на гэту аднастайнасць, і сумна робіцца. Спытаеце, ад чаго, бо нічога неспадзяванага не здарылася? Скажу: хочацца, каб падкінуў Марс загадку. Складаную, галаваломную...
29 сакавіка. Напэўна, толькі ў марах усё незвычайна і ўрачыста. У жыцці самая важная падзея часта выглядае да крыўднага будзённай. Колькі мы гаварылі між сабой пра сустрэчу з Марсам — узнёсла, з хваляваннем! А надышла яна, і ніхто не запляскаў у далоні. Эмоцыі саступілі месца клопатам. I гэты дзень, калі барвовы дыск навіс над караблём, засланіўшы добрую палавіну неба, стаў для нас толькі працягам папярэдніх. Праўда, кожны з нас затрымлівае позірк, разглядаючы высокія горы, шырокія плато, глыбокія каньёны, кратэры, якія праплываюць за ілюмінатарамі. Але ненадоўга. Мы працуем, забываючы на адпачынак і сон. Яшчэ і яшчэ правяраем тэхніку, абсталяванне: і прызначаныя для высадкі, і запасныя. А «ўра» будзем крычаць потым. I то, відаць, адзін я. С. В. чужая планета не дзіва, а П. К. на яго раўняецца.