Ішлі дні. Усё менш загадак заставалася на караблі. Ён пераставаў быць невядомым, таямнічым, а рабіўся сваім, зразумелым і ад гэтага яшчэ прывабнейшым.
Нарэшце настала і тая хвіліна, калі галоўны эксперт дзяржаўнай камісіі, паставіўшы свой подпіс, падаў акт Бурмакову. Касмічны карабель быў гатовы да палёту.
VII
Касманаўты атрымалі водпуск. Можна было адпачыць, выспацца за ўсе дні. Але ніхто з іх не стаў траціць часу на сон. Яны ездзілі Ў сталіцу, хадзілі ў тэатры, гулялі па парках і вуліцах. Толькі Павел сумаваў на Валі.
Аднойчы раніцай Бурмакоў запрасіў Паўла прайсціся па садзе.
Ноччу мароз падсушыў дарожкі. Пад нагамі шапацела жоўтае лісце. Голыя дрэвы стаялі маўкліва, самотна.
— Як марсіянскае лета,— заўважыў Павел.
Бурмакоў кіўнуў галавой, аднак было відаць, што не пра гэта ён думае. Ступіўшы яшчэ колькі крокаў, ён загаварыў:
— Чамусьці я ўспомніў даўнюю гісторыю. Напэўна, перад сур’ёзнай справай у чалавека ўзнікае патрэба паварушыць мінулае, асабліва, калі чалавек гэты старэе… Не пярэчце, мне ўжо сорак пяць, а для чалавека маёй прафесіі — гэта многа. Дык вось, мне ўспомнілася, як мы рыхтаваліся да першага палёту на Месяц. Тады мне было столькі год, колькі вам цяпер, і быў я ўжо жанаты. Мая жонка геолаг.
Бурмакоў расказваў павольна, часта задумваючыся.
— У нас было дамоўлена, што ў экспедыцыю мы адправімся разам, нам патрэбны быў геолаг. Вы добра ведаеце, якія тады былі ракеты. Першая магла ўзяць толькі аднаго пілота. Ім быў я. Другая ракета, на якой павінна была ляцець жонка, мелася стартаваць праз два дні. Мы рассталіся, нават не развітаўшыся. Навошта? Праз два дні мы павінны былі сустрэцца.
Мой палёт быў удалы. Апынуўшыся на Месяцы, я перадаў падрабязнае паведамленне на Зямлю і пачаў разгружаць ракету, чакаючы другі экіпаж. I вось, калі яны павінны былі далучыцца да мяне, раптам прыйшла радыёграма з катэгарычным загадам вярнуцца. Я прасіў, даказваў, што мой палёт каштаваў вельмі дорага, каб вяртацца, не зрабіўшы нічога, але ніхто не зважаў на мае просьбы. Я вярнуўся і ў першы момант падумаў, што лепш не вяртаўся б. Другая ракета, на якой ляцела мая Галя, узарвалася і згарэла. Колькі я папракаў сябе за тое, што дазволіў ёй дяцець! I цяпер, калі я адпраўляюся ў космас, мне не хапае яе вачэй і рукі, якая памахала б на развітанне…
Павел схапіў Бурмакова за руку і моцна сціснуў яе. Ён прыгадаў Валю і здагадаўся, навошта Бурмакоў расказаў яму гэтую трагічную гісторыю. Ён тым самым нібы сказаў Паўлу: якое гэта шчасце, калі ты ведаеш, што цябе чакае дарагі і блізкі чалавек. Павел хацеў падзякаваць Бурмакову, але не адважыўся: той ішоў спакойны, ціхі, напэўна ўсё думаючы пра той незабыўны для яго час.
VIII
Усе радыёстанцыі свету перадалі паведамленне Усесаюзнага касмічнага цэнтра: «21 лістапада ў 16 гадзін стартуе першы савецкі планетны карабель «Набат».
Неверагоднае здзейснілася! Чалавек накіроўваўся ў далёкі шлях да іншых планет.
На стартавым полі ракетадрома было ціха. Праводзіць касманаўтаў прыехалі члены ўрадавага камітэта, вучоныя, родныя і блізкія касманаўтаў. Знешне спакойныя, урачыстыя, хаваючы трывогу, яны ў гэтыя апошнія хвіліны стараліся добрым словам, жартам падбадзёрыць тых, каго не ўбачаць доўгія месяцы, каму сустрэнуцца на шляху цяжкія выпрабаванні.
Павел быў з Віцем. Даючы Віцю розныя парады, карысныя ў будзённым жыцці і непатрэбныя ў космасе, Валя толькі зрэдку кідала позіркі на Паўла, і ён быў удзячны ёй за гэта. Ён хацеў многае сказаць дзяўчыне, і ў іншых абставінах сказаў бы абавязкова. А цяпер не мог. Дый навошта? Ён шчаслівейшы за Бурмакова, хоць і вельмі смуткуе. Ён паглядзеў у той бок, дзе знаходзіўся Бурмакоў. Акружаны натоўпам славутых вучоных, многіх з якіх Павел ведаў толькі па партрэтах, Бурмакоў зусім не выглядаў няшчасным. Наадварот, ён быў бадай шчаслівейшы за тых, хто заставаўся на Зямлі.
Час ішоў. Рэпрадуктары металічным голасам абвясцілі: «15 гадзін 30 хвілін, надышла пара развітвацца». Пасля зноў няўмольны металічны голас аб’явіў: «Да старту засталося пятнаццаць хвілін».
Трое касманаўтаў аддзяліліся ад натоўпу, па традыцыі падняліся на ўзвышэнне, хвіліну пастаялі там, далёкія ўжо думкамі ад усяго, што рабілася побач.
Развітальнае слова старшыні Касмічнага цэнтра на нейкі момант напомніла ім, для чаго яны тут сабраліся. Павел заўважыў Валіны вочы, поўныя слёз, і Валіну руку, узнятую на развітанне. Ён памахаў у адказ. Яшчэ імгненне, і яны ўжо толькі ўтрох — Бурмакоў, Павел, Віця — накіраваліся да карабля. Металічны голас застаўся недзе далёка ззаду, папярэджваючы прысутных не выходзіць на стартавую пляцоўку.