— Я ўпэўнены, што суровыя ўмовы марсіянскага клімату, — гаварыў Бурмакоў, — не з’яўляюцца перашкодай для вышэйшых форм жыцця. Марс — намнога старэйшы за Зямлю. Шлях яго развіцця не абавязкова быў такі ж, як і Зямлі. Наша планета знаходзіцца ў лепшых умовах, бо яна бліжэй да Сонца — наймагутнейшай крыніцы энергіі. Таму, можа, чалавек Зямлі дасягнуў большага, чым марсіянін, які павінен быў увесь час змагацца за сваё існаванне: і з холадам, і з разрэджанасцю атмасферы, і з беднасцю фауны і флоры. Я не ўпэўнены, што марсіяне абавязкова падобны на нас, дый, урэшце, гэта немагчыма. Прырода не церпіць аднастайнасці. Але я веру, што марсіяне павінны быць…
Бурмакоў спыніўся, каб перавесці дыханне, зірнуў на Паўла:
— Вы не згодны?
— Проста ў мяне менш упэўненасці…
— Дарэмна. Вы мне скажыце: чаму такія бездакорна прамыя марсіянскія водныя шляхі, якія не змяняюцца стагоддзямі? Такімі іх маглі зрабіць толькі разумныя істоты. А чаму такія ўстойлівыя супраць пясчаных ураганаў марсіянскія раслінныя аазісы? Што такое, урэшце, Фобас і Дэймас, або ў перакладзе з грэчаскай мовы, на якой назвалі іх па традыцыі, «Страх» і «Жах». Фобас і Дэймас паводзяць сябе не як натуральныя спадарожнікі, а як штучныя. Яшчэ ў пачатку стагоддзя было заўважана, што яны паступова набліжаюцца да сваёй планеты.
Бурмакоў апусціўся ў крэсла і, быццам просячы прабачэння за сваю гарачнасць, ціха дадаў:
— Урэшце, гэта мая мара — знайсці разумнае жыццё па-за старэнькай Зямлёй. А там, дзе многа пачуццяў, часта бывае мала ісціны.
Павел шчыра сказаў:
— Я вельмі хачу, каб здарылася па-вашаму. Вельмі!
— Разумею. I скажу вам, дарагія сябры, — баюся. Не верыцца, што чалавек нарэшце сустрэнецца з падобнымі да сябе. Гэта вельмі фантастычна, і таму здаецца неверагодным. А з Марсам у зямлян звязана столькі спадзяванняў!
3 таго дня Бурмакоў нібы яшчэ больш пастарэў, стаў задумлівы. Ён толькі зрэдку падыходзіў да тэлескопа, глядзеў у яго хвіліну-другую і адыходзіў.
«Набат», пачаўшы тармажэнне, апісваў вялікую крывую вакол Марса, каб неўзабаве падысці да яго зусім блізка. Так было вырашана яшчэ тады, калі складаўся план экспедыцыі. Цяжкі карабель не было патрэбы саджаць на планету, бо на старт затраціцца ладная частка запасаў паліва. Гэта не азначала, што людзі не пабываюць, напрыклад, на Марсе. «Набат» меў невялікія аднамесную і двухмесную ракеты, на якіх касманаўты маглі злятаць на паверхню планеты і вярнуцца назад.
— Праз восем дзён, 23 студзеня ў 11 гадзін паводле зямнога часу, ляжам на сваю арбіту вакол Марса, — неяк занадта спакойна абвясціў Бурмакоў, нібы падкрэсліваючы, што тут няма месца залішняіму натхненню, бо настае адзін з самых адказных момантаў іх экспадыцыі.
Пачалася падрыхтоўка да высадкі на планету. У каторы раз складваліся і правяраліся ракеты, усюдыход, прымяраліся касмічныя касцюмы, выпрабоўваліся прыборы для даследавання.
Былі выключаны рухавікі. «Набат» цяпер плыў пад уздзеяннем уласнай інерцыі і марсіянскага прыцягнення, якое паступова набліжала карабель да планеты. У хадавой рубцы панавала напружаная цішыня. Усё, што можна было зрабіць, было зроблена, падрыхтавана. Заставалася толькі чакаць моманту высадкі. Але ўсё роўна наўрад ці здолеў бы хто-небудзь цяпер пакінуць рубку, адарвацца хоць на момант ад экранаў лакатара, радыёмагнітных прыбораў, перфарацыйных стужак лічыльных машын, якія паведамлялі ўсё новыя і новыя звесткі аб Марсе. Што чакае іх, першых людзей, там, на гэтай чырвонай планеце?
Бурмакоў даваў запасной лічыльнай машыне адно заданне за другім. Нарэшце, адказы, відаць, задаволілі яго, бо ён сказаў:
— Усё ў парадку.
Павел з палёгкай уздыхнуў. Віця, зразумеўшы, што настала хвіліна адпачынку, запытаўся:
— Сцяпан Васільевіч, на якую арбіту мы выходзім?
— На кругавую, тую, што ў спадарожнікаў Марса. Пойдзем адной хуткасцю з Фобасам.
Праз некаторы час засвяціўся экран тэлевізара. На ім чырванеў шар Марса, два кружочкі яго спадарожнікаў і значылася замкнутая крывая — шлях касмічнага карабля.
Бурмакоў устаў.
— Віншую вас, таварышы, з прыбыццём да Марса.
Касманаўты падбеглі да ілюмінатараў. Паверхня чужой планеты павольна праплывала пад імі,— хвалюючы сваёй нязведанасцю, непакоячы таямнічасцю. І кожны думаў, каму выпадзе першаму пакінуць утульныя каюты «Набата», каб зрабіць новы крок у невядомае.
Нібы адказваючы на гэтыя думкі, Бурмакоў мякка сказаў:
— Павел Канстанцінавіч, прымайце камандаванне караблём.