3 васьмідзесяціметровай вышыні паверхня Марса выглядала голай і цвёрдай, як наўмысна зробленая пасадачная пляцоўка. Бурмакоў павольна апусціў ракету. Лёгкі штуршок, і яна спынілася.
Першы чалавек апынуўся на Марсе! Амаль неверагодная, найвялікшая падзея, якая, безумоўна, ужо ўскалыхнула Зямлю, не выклікала ў Бурмакова ніякіх эмоцый. Цяпер ён адчуваў сябе даследчыкам. А галава даследчыка павінна быць яснай і спакойнай.
Ракета стаяла вертыкальна, акружаная малочным туманам, а сам Бурмакоў ляжаў на спіне. Уключыўшы механізмы, якія паварочвалі ракету ў гарызантальнае становішча, ён задаў работу прыборам. Яны паказалі, што туман знаходзіцца толькі вакол ракеты і паступова расплываецца ва ўсе бакі, з крыху большым адхіленнем на поўнач.
— Дзіўна… — задумаўся Бурмакоў.
Яго пачулі на караблі.
— Што здарылася? — пытаў Павел.
— Сеў у туман. Здаецца, хвіліну назад было чыста, ні воблачка на дзесяткі кіламетраў навокал. Адкуль ён узяўся?
— Ад ракеты, Сцяпан Васільевіч, ад ракеты,— радасна закрычаў Павел.— У разрэджанай атмасферы заўсёды так бывае. Успомніце, як мы з Зямлі назіраем высотны палёт рэактыўнага самалёта.
— Цьфу ты, — аж плюнуў Бурмакоў, — а я сяджу і думаю. Здалося, марсіяне на мяне туману напусцілі. Ну, рыхтуюся да выхаду.
— Будзьце асцярожны,— папрасіў Павел.
Пакуль Бурмакоў збіраўся, вакол ракеты пасвятлела. Але пробы марсіянскага паветра браць пакуль што было нельга: у ім знаходзіліся рэшткі газаў рэактыўнага рухавіка. Сядзець, чакаць? На гэта не хапала сіл. Праверыўшы герметычнасць касцюма, Бурмакоў адкрыў люк, выбраўся вонкі. Глеба пад нагамі была нібыта зямная, толькі чулася непрывычная лёгкасць цела. Ды яно так і павінна быць — тут усё ў два з палавінай разы лягчэй, чым на Зямлі. Бурмакоў зрабіў некалькі крокаў. Ногі правальваліся ў драбнюткі, зусім як пляжны, пясок, пакідаючы на ім адбіткі слядоў. Капнуўшы наском чаравіка, Бурмакоў адчуў пад нагамі цвёрдую, падобную на камень, глебу. Верхні, сыпучы пласт пяску быў не таўсцейшы за дваццаць пяць — трыццаць сантыметраў.
Прыборы паказвалі, што з поўдня дзьме слабы вецер. Бурмакоў пайшоў у паўднёвым напрамку, каб далей ад ракеты ўзяць пробу чыстага паветра.
Туман рассеяўся. Стаяў марсіянскі поўдзень. На дзіўным сіне-фіялетавым небе маленькае, непрывычнага выгляду, цьмянае сонца — нейкі няправільны шар з кароткімі і тоўстымі жоўтымі праменнямі. Яго цеплыня не адчувалася нават тут, у экватарыяльнай зоне. А вакол, як згледзець вокам, цягнулася маўклівая, плоская, цаглянага колеру мёртвая пустыня.
Сум агарнуў Бурмакова. Хіба пра такое ён марыў? Засмучоны, ён забыўся, што ўжо адно тое, што ён знаходзіцца тут, незалежна ад вынікаў,— ледзь не мяжа чалавечай фантазіі.
Але трэба было нешта рабіць. Бурмакоў сабраў узоры пяску, у некалькіх месцах адбіў кавалкі камяністых парод, напоўніў колбы паветрам і пайшоў да ракеты. Падышоўшы да люка, ён азірнуўся. Тыя ж бясконцыя пяскі…
3 палёгкай закрыў ён за сабой люк. Неўзабаве ракета маланкава рванулася ўгару.
IV
— Думаю, адчайвацца рана,— загаварыў Павел, выслухаўшы Бурмакова, калі той вярнуўся на карабель.— Мы самі бачылі, што на Марсе ёсць не толькі мёртвыя пяскі. Будзем шукаць.
Бурмакоў усміхнуўся:
— Вы ўгаворваеце мяне, быццам я адмаўляюся. Я ведаю, нас чакаюць такія цікавыя знаходкі, што ўявіць іх не хопіць фантазіі. Многае мы знойдзем, за выключэннем аднаго — разумнага жыцця. Яно тут немагчыма.
— Вы гэта сцівярджаеце, нават не дачакаўшыся выніку аналізаў? — паказаў Віця на аўтаматычныя лабараторыі.
— Так. Але што б яны ні паказалі, трэба рыхтавацца наведаць мала гасцінны Марс яшчэ раз. Паляцім мы з Віцем.
На шкале пульта аўтаматычнай лабараторыі замільгаў зялёны агеньчык. Даследаванне было закончана. Бурмакоў сабраў табліцы і дыяграмы, што выпаўзлі з-пад пяра асцылографаў, і расклаў іх на стале.
— Паглядзім і зробім вывады!
Каму іншаму гэтыя графікі і дыяграмы з рознакаляровымі прамымі і ломанымі лініямі не сказалі б нічога. Бурмакоў жа чытаў іх, бы разгорнутую кнігу. Так яны і сядзелі ля стала: Бурмакоў, не адрываючы позірку ад стужкі асцылографаў, і Павел з Віцем — поўныя нецярпення. Праз некалькі хвілін камандзір адсунуў стужкі на край стала.
— Ну? — у адзін голас спыталі Павел і Віця.
— Суцяшальнага мала,— буркнуў Бурмакоў і змоўк.
— Сцяпан Васільевіч! Не марудзьце! — зноў усклікнулі Павел і Віця.
Бурмакоў нахмурыў бровы:
— Атмасфера складаецца з тых жа кампанентаў, што і зямная.
— Гэта ж перамога! — узрадаваўся Павел.