— Не наша з вамі,— Бурмакоў у думках цяпер кпіў з Паўла, які раптам зрабіўся гарачым прыхільнікам думкі аб існаванні жывых арганізмаў на гэтай планеце.— Канцэнтрацыя, прыкладна, як на дзесяцікіламетровай вышыні над Зямлёй. Кісларод і азот у тых прапорцыях, што і на зямлі, вуглякіслага газу — болей у два разы. Пакуль мы не заўважылі, ёсць мікробы ці няма. Аднак, магчыма, ёсць і мікробы, і вірусы, якіх цяжка разгледзець іншы раз і ў больш магутныя мікраскопы, чым наш. Пясок крыху адрозніваецца ад зямнога. Відаць, ён лёсавага паходжання. У ім шмат жалеза.
— Чаму жалеза? — запытаўся Віця.
Бурмакоў растлумачыў:
— Напэўна, мільёны гадоў таму назад жалеза знаходзілася глыбока ў грунце. Але час рабіў сваю справу. Рэзкія пераходы ад цяпла да холаду перамяшчалі пароду. У выніку — жалеза апынулася на паверхні. — I дадаў: — Гэта маё меркаванне. Далейшыя нашы пошукі памогуць знайсці больш дакладны адказ.
— А якая тэмпература на паверхні? — не адставаў Відя.
— Пяску — каля плюс 16 градусаў па Цэльсію, паветра на метровай вышыні — плюс 10. Такія паказальнікі прыбораў. Магу дадаць з уласных уражанняў, — Бурмакоў павесялеў: — Віцевы зямныя рэкорды тут амаль нічога не значаць. Хадзіць, бегаць скакаць — надзвычай лёгка, нават на пяску. А калі б яшчэ гаравую дарожку... у-у-у, паказаў бы я клас! Шкада только, касцюма зняць нельга. А так хочацца гэты пясочак рукамі памацаць, перасыпаць пальцамі.
Тым часам былі праяўлены фотаплёнкі, кінастужкі. Падоўгу разглядалі астранаўты незнаёімыя пейзажы, шукаючы ў іх падабенства да зямных і ў той жа час добра разумеючы, што тут усё своеасаблівае, іншае. I нібы ілюстрацыя да здымкаў, на стале пад шкляным каўпаком пабліскваў жоўта-чырвоны марісіянскі пясок.
Другую вылазку рыхтавалі яшчэ больш грунтоўна. Было намечана пабываць у зоне, дзе яны заўважылі ваду і расліннасць, і прабыць на Марсе крыху больш сутак, каб даведацца, якія змены адбываюцца там за гэты час. У ракету пагрузілі маленькі ўсюдыход і невялічкі аднамесны самалёт спецыяльнай канструкцыі. У звычайным стане ён месціўся ў чамадане. А калі трэба было ляцець, яго крылы напаўняліся паветрам. Лёгкі, устойлівы, гэты самалёт у высакагорных умовах развіваў хуткасць каля двухсот кіламетраў у гадзіну.
Павел назіраў за зборамі. Яму хацелася быць разам з акадэмікам. Але нельга: адзін чалавек павінен заўсёды заставацца на караблі. I гэтым адным мог быць або ён або Бурмакоў.
— Хоць расказвайце, што бачыце,— прасіў ён, калі Бурмакоў з Віцем, апрануўшы касмічныя касцюмы, садзіліся ў ракету.
Неўзабаве ракета была ўжо над паўночным паўшар’ем, накіроўваючыся да месца, дзе некалькі дзён назад яны заўважылі сярод пустыні канал.
Экватар перасеклі на мінімальнай хуткасці — шэсцьсот кіламетраў у гадзіну, на вышыні восемсот метраў. Ляцець на меншай вышыні пры такой хуткасці над незнаёмым марсіянскім рэльефам было рызыкоўна. Пад ракетай плыў адінастайны пейзаж — жоўта-чырвоная пустыня.
— Ці пустыня? — з сумненнем спытаў Бурмакоў пасля таго, як яны праляцелі ўжо тысячы тры кіламетраў.
— Апусцімся і на самалёце разведаем мясцовасць,— прапанаваў Віця.
— Толькі асцярожна,— затрашчаў рэпрадуктар.
Гэта Павел уключыўся ў размову.
— Добра, добра, — адказаў Бурмакоў Паўлу, не звярнуўшы, аднак, увагі на тое, што радыёперашкоды павялічыліся.
Ракета пайшла на пасадку, Бурмакоў кіраваў па-майстэрску. Віця адчуў толькі слабы штуршок, а на альтыметры, што быў прыстасаваны для вызначэння марсіянскай вышыні, значыўся ўжо нуль. Перш чым выбрацца з ракеты, замерылі каардынаты, зноў узялі пробы паветра. Аналізы не паказалі нічога новага. Маўклівая цішыня стаяла вакол.
Сабраць самалёт было справай некалькіх хвіліін.
— Віця, заставайся ля ракеты, — загадаў Бурмакоў.— Будзь пільны. Як толькі заўважыш небяспеіку, хавайся. Назірай з ракеты. Я вярнуся праз дзве гадзіны. Вось мой маршрут.— Бурмакоў начарціў на пяску напрамак свайго шляху.
— А я тым часам усюдыход падрыхтую, — адказаў Віця.
Самалёт Бурмакова ўзяў кірунак на поўнач. Надзеўшы акуляры-бінокль, акадэмік мог ужо добра разгледзець, што робіцца на паверхні. Некаторы час пейзаж не мяняўся. Потым раптам уперадзе пясок як быццам пацямнеў. Бурмакоў з усяе сілы націснуў на акселератар, шкадуючы ў гэты момант, што ён на ціхаходным самалёце, а не на ракеце. А цёмная палоска, якая толькі што была відаць удалечыні, вырасла і ўжо, здавалася, не мела канца. Самалёт нырнуў уніз, дакрануўся калёсамі паверхні, спыніўся. Бурмакоў выскачыў, на хаду кінуў у адкрытую кабіну акуляры і пабег. Пад тоўстымі падэшвамі чаравікаў ён адчуваў нешта мяккае і слізкае, як цвіль.