— Ну і карціну вы намалявалі, Павел Канстанцінавіч,— усміхнуўся Бурмакоў.— Чаго добрага, захочацца назад павярнуць.
— Ага,— уздыхнуў Віця,— вельмі сумна. Адна толькі надзея, што мы зноў, як і з Марсам, памыляемся.
У караблі было цёпла, па-хатняму ўтульна. I толькі зеленаваты экран, да якога Бурмакоў падключыў электронны тэлескоп, напамінаў пра бясконцую бездань, што праглынула маленькі карабель.
V
Мінула некалькі месяцаў. Жыццё людзей на караблі цякло павольна, без прыгод і здарэнняў. Космас нібы злітаваўся і пасля тых выпрабаванняў прызнаў за людзьмі права паглыбіцца ў яго нетры. Нарэшце прыйшоў момант тармажэння. Аўтаматы працавалі дакладна. Бурмакоў і Павел амаль зусім не кантралявалі іх і самі гадзінамі не адрываліся ад тэлескопа. Але не Плутон быў аб’ектам іх назіранняў. Яны ў акулярах тэлескопа, а Віця на картах галоўнай лічыльнай машыны шукалі пазаплутонавую планету. Не верылася, не хацелася верыць, што яе няма. Яна павінна была быць. Інакш…
— Інакш пасадка на Плутоне амаль немагчыма. Яго прыцягненне будзе такое ж небяспечнае, як і каля Юпітэра. «Набат» або разаб’ецца, або, калі мы здолеем нейтралізаваць прыцягненне ў час пасадкі, яно не выпусціць нас пасля са свайго палону.
— Але тады, Сцяпан Васільевіч,— Павел усхвалявана крутнуў ручку, нацэльваючы тэлескоп на Плутон,— напрошваецца неверагодная думка…
— Я веру таму помніку,— узняў галаву Бурмакоў.— Плутон чужы ў нашай Сонечнай сістэме.
Слова было сказана. Вывад напрошваўся даўно, але ні Павел, ні Бурмакоў не адважваліся раней зрабіць яго. Віця няўцямна пазіраў на вучоных.
— Так, Віця, хутчэй за ўсё чужы,— растлумачыў яму Бурмакоў.
— 3 іншай сістэмы?!
— Магчыма.
— Раскажыце больш падрабязна, Сцяпан Васільевіч,— папрасіў Віця.
— Баюся. Баюся расчаравацца. Помніш, у пачатку нашага падарожжа я сцвярджаў, што Марс населены разумнымі істотамі. А мы іх не знайшлі.
— Але мы і цяпер не ўпэўнены, што іх няма,— сказаў Павел.— Мы бачылі сляды.
— Я хацеў бы ўбачыць не сляды…
— Значыць, вы думаеце, што на Плутоне існуе жыццё? — па-свойму зразумеў Віця Бурмакова.
— Што можа існаваць на мёртвай планеце ў мёртвай прасторы? — сумна адказаў той.— Будзе ўдачай, калі мы толькі зразумеем яе паходжанне.
— А раптам? — узгарэўся Павел.— Што б вы ні даказвалі, а я хачу верыць. Вы кажаце, што Плутон чужы ў нас. Дык вось. Людзі далёкай Галактыкі рашылі адправіцца ў падарожжа. Іх навука зрабілася такой дасканалай, што ім не трэба будаваць касмічных ракет. Яны накіраваліся ў Сусвет на сваёй планеце. Такім чынам, Плутон апынуўся ў Сонечнай сістэме.
— Чым вы растлумачыце, што яны спыніліся так далёка ад нас?
Гіпотэза-жарт нечым захапіла Бурмакова. Ён дакончыў за Паўла:
— Жыхары Плутона жывуць у іншым вымярэнні часу. Тое, што нам уяўляецца стагоддзем, у іх — секунды або хвіліны. Таму ім зусім не надакучыла жыць у правінцыяльнай вобласці Сонечнай сістэмы. Яны прыглядаюцца пакуль што.
— А які ў іх грамадскі лад, Павел Канстанцінавіч? — спытаў раптам Віця.
— Не ведаю. Але мабыць яны жывуць у надзвычай высока арганізаваным грамадстве.
— Я думаю, у іх — камунізм! — безапеляцыйна сказаў Віця.— Як у нас. Толькі даўно пабудаваны, і па суседству няма імперыялістаў. Вось здорава! Праўда, Сцяпан Васільевіч?
— Летуценнікі! А раптам Плутон — гэта асколак Фаэтона? — паківаў галавой Бурмакоў. Мары моладзі ўзрушылі яго. Але яму не хацелася, каб таварышы гэта заўважылі. Ён прызнаваў толькі мары, якія абапіраліся на пэўны навуковы вывад.
Доўга ён пасля яшчэ ляжаў без сну, прыслухоўваючыся да роўнага дыхання Віці, які спаў побач. Трэці ложак быў пусты: Павел нёс вахту. Віця з Паўлам сёння растрывожылі ягоныя думкі.
Сустрэць чалавека іншай цывілізацыі… Ён гэтаму прысвяціў сваё жыццё. Няўжо надзея так і застанецца надзеяй, няўжо гэта зробіць не ён, няўжо адкрыць населеныя планеты суджана каму іншаму? Крыўдна. Але ж ён і так многа зрабіў, чаго ж яму яшчэ не хапае? Сустрэчы? Але ж нельга, каб усё даставалася аднаму. Яму нечага наракаць на лёс. А тая сустрэча на Марсе? Той помнік — гэта ж сведчанне Розуму, чужога, незямнога, аднак, блізкага чалавеку. Як ён не падумаў пра гэта раней? Можа, ён стаяў ля вытокаў сустрэчы з тымі, хто пакінуў свае незразумелыя сляды не толькі на Марсе, але і на Зямлі?
Думкі ішлі далей. Бурмакоў забыў, што нядаўна назваў сваіх маладых спадарожнікаў летуценнікамі. Ён сам цяпер аддаўся нястрымнаму палёту фантазіі. Ён бачыў цудоўную планету, залітую яркім сонечным святлом, дзівосныя гарады з шырокімі вуліцамі і шматпавярховымі дарогамі, поўнымі машын, вялікія зялёныя лясы, населеныя цудоўнымі звярамі, птушкамі. А над усім гэтым хараством панаваў чалавек — падобны і не падобны да зямнога: магутны, вольны, разумны. Ён падпарадкаваў сабе сілы прыроды, ён пранік у космас. Яго пасланцы пакінулі пасля сябе скульптуру Галактыкі на Марсе, Баальбекскую веранду на Зямлі…