Неспатольна мне. Не час з табою размовамі бавіцца. Трэба крыгі халодныя крышыць ды разганяць. Вясну на плячах як хутчэй прынесці. Мілыя берагі маёй вады чакаюць... Уквеціць іх шчыра жадаю! Прыгнаць з чаўнамі светлую надзею, каб усцешна было...
— Хітры, спрытны, дасціпны выбавіцца з палону!
— Якога палону? — усё ж рашаюся спытаць.
— Ты ведаеш...
Ведаю. Прасторамі разбягаюся. Мінаю вёскі. Мінаю вёрсты. Збіраю зімы. Збіраю леты. Хто гэта магутнейшы за мяне?
— Глядзі! Ідзе да цябе хлопчык малы! Ці будзеш трымаць яго за руку? — азываешся нечакана, Траяне, бо я на цябе амаль забыўся.
— Ці ж сумняваешся, што верна панясе тваю сінечу ў сваім сэрцы? — мовіш маю думку, хоць і не прасіў цябе.
Нічога не адкажу, і не чакай. Амаль гнеўна ўскінуся сіняй хваляй. Заплёхаю звонка, нязгодна. За тое, што не буду трымаць малога за руку. За тое, што адчайна шкадую. За тое, што смуткую. Зусім не сумняваюся, што верна панясе маю сінечу ў сваім сэрцы.
— Выбавіцца так з палону не спрытна, не дасціпна, — кажу не табе, Траяне, а ты смяешся з мяне. Маўляў, магутным Дзівам стаў, але сам занадта просты.
Усё пра мяне ведаеш... Навылёт бачыш. I не радзіш. Не дакараеш. Але праз зімы ды леты ляціць твой прарочы голас:
— Хітры, спрытны, дасціпны выбавіўся з палону!
— А ты не хацеў яго бласлаўляць! — чую папрок няветлы. — Глядзі!
Твой, Баяне. I гляджу, як ты загадаў. На сумленнага, шчырага, мілага... Не ведаю, якога яшчэ...
— Дарослы ўжо. I моцна цягнецца да спраў слаўных.
Дарослы, а на мяне падобны, хочаш даказаць. Хочаш высока ўзнесці яго ў славе. Табе ж, Баяне, абы спяваць... А я думаю пра тое, што падобны, значыць, прагавіты...
— Спляжыў Славуціч тваю прагавітасць! I ты пачакай, пакуль схіліцца да тваёй вады — і ўдайся сінню чалавечых вачэй... Чаго табе губляць?
Не губляць. Яшчэ адзін век пражыць. З вамі, вечнымі, несмяротнымі. Вы ж клікалі мяне да сябе... А ты, Баяне, абяцаў мяне славіць... Толькі не сказаў, навошта...
— Не пайду да вас!
— Стаўся магутным Дзівам! Куды ж табе яшчэ? — даводзіш, нібы малому.
— Выбавіўся з палону. Чыйго? Вашага!
Стаўся магутным Дзівам. Няма роўнага мне... Ці чуеш слова маё, Дняпро Славуціч? Ці спраўдзіш волю маю...
Хітры. Увішны. Спрытны. I дзіва жадаю ўчыніць... Адно-адзінае, але ж моцнае:
— Вярніся, веташок! Станься прыгожай поўняй!
— Радуешся? — спытала сонца адным толькі праменьчыкам. — Сказанае ды нясказаным зрабіў! Веташок не чапаў аніколі... Не еў! Не глытаў!
«З чаго мне радавацца за простую справу? Звычайную справу... Ну, можа, і не зусім. Але ж такую чаканую, тое праўда», — хацеў запярэчыць, але не змог. Мовіць сонейку можа толькі смяротны...
— I Дзівам не рабіўся! А сказаць мне слоўца ці здолееш?
Як быццам не ведаеш! А калі шлях табе перасягнуў, ці памятаеш, пасварыўся з табою.
— Не сварыўся, пра літасць прасіў!
Вось як табе падалося. Цікава...
— Не дакарай мяне, воўча. Зусім ты мала прасіў спагады. З цудам-юдам падужацца быў нават і рады. Славы сабе шукаў, а пашаны ані казаў...
Дык ты, яснае, само прасіла перабегчы табе шлях, каб выпрабаваць мяне, такога слаўнага, на пашаноту... Не веру табе. Не веру, калі памятаю, як ноччу цёмнай іду... Крок ступлю — лес міну. Яшчэ адзін зраблю — палетак за спіною пакіну. Цераз раку нібы праз ручай... Хутка табе, яснае, уставаць і маімі слядамі ісці.
Ты ж само і прызналася тады:
— Твае вялікія сляды на зямлі бачу.
«Вялікія», — падумалася з нечага. У кожным следзе можна лёгка схавацца. «А хто ж ніколі не схаваецца?» — думаецца цяпер. Той, хто правіць світальны баль па-над светам. Разумею, няможна табе. I з нечага думаю пра поўню, пра веташок...
Ці праўда, што ў пачатку свету поўня была сонцам? Малодшым за цябе... Не, старэйшым! Два сонцы ў небе свяцілі, ноч на зямлю не пускаючы. Але ж прыляцеў цуда-юда і з аднаго сонейка агонь нібы ваду пацягнуў... Цмяным яно ўраз зрабілася, слабым. Не здолела свяціць ды з крыўды тае веташком стала.
I хто цяпер баіцца стаць слабым? Хто, такі палахлівы, роднага веташочка не шкадуе... Не жадае сустрэцца з ваўчынай пашчай, дык і шлях прасіў перабегчы... Бо хто ж аднойчы пераможанага яшчэ раз зачэпіць?
— Той, хто сумлення не мае! А ў цябе ж сумленне ёсць. Хоць і няма пашаноты...
Угадваеш, сонейка, таемную думку. Дык дзякую табе за літасць...
— А ты і сам здагадлівы! Хоць і несмяротны, але ж чуйны па-чалавечы...
Дзякую табе за літасць, што думку таемную ўгадала, веташок на поўню адвярнула. Сказанае ды нясказаным зрабіла. I Дзівам магутным я не быў...