— Няма чаго дзівіцца. Ты ж прасіў спагады... А за несмяротнасць сваю чалавечую пытайся ў Траяна!
— А мілае сонейка яснае... Літасць падаравала ды небыццём пакарала. Да Траяна ісці наказала! — не паспеў так падумаць, як паскакала па высокім дрэве жыцця рыжая вавёрка.
Нечая думка. Чыя?
— Пакарала няпамяццю! — гэта ж ты, Баяне, падаеш ціхі голас пад увішнае цо кан не.
Праганяе няпамяць песня твая... А высока ўзнясі ў славе не мяне, зусім не мяне...
— Не цябе! Дняпра Славуціча!
Славуціча. Кім бы ён ні быў... Вось гэтым, маладым, з цяжкім шаломам. Гэты пільна ўзіраецца. Вагаецца. А болей за ўсё баіцца выпусціць... Нясцерпна жадае стаць самым слаўным, не палохаецца, што і лёс будзе цяжкім. Не ведае, што яно такое.
— Блаславі яго! — зычліва просіш, вяшчунны.
Калі так зраблю, ты скочыш рыжай вавёркай. Заспяшаешся ў свет таропка. I песняй сваёй няпамяць праганяць не будзеш! Забудзеш...
— А ўсё роўна так зраблю! Хто сказаў табе, што, зусім унучак, слухаюся безадмоўна дзедавага слова?
Я сам сіні Дняпро Славуціч. Несмяротны... Чыю думку спаткаў? Чыю волю спраўдзіў? Чый лёс перайначыў... Гэта я сабраў вялікую смагу зямную і трымаю ў руках глыбокі, бяздонны сіні свет. Сам неспатольны, баюся пазбыцца свету. А болей за ўсё спяшаюся, болей за ўсё прагну наталіць вялікую смагу. Не адно сваю...
Далёка ў вяках звініць слава.
— У нас няма літасці! — цвёрда мовіш, праніклівы Траяне. I я здзіўляюся тваёй цвёрдасці. Не ўпартасці, перакананасці. У чым...
Чаму ты з неспадзёўкі загаварыў пра літасць? Не ведаю. I ў каго ж гэта, у нас... Я ж не ваш! Не быў з вамі, ці памятаеш. I цяпер мяне побач з вамі няма!
Няма... А нехта прагне выпіць шаломам сіні свет. I мы стаім за гэтым прагным утрох, нябачныя, неадступныя. I цешыцца моцна чарадзейны Баян, і ўжо гатовы высока ўзнесці яго ў славе. Абыякава маўчыш, вячысты Траяне, за безліч стагоддзяў ці аднойчы сустракаў дапраўды слаўных...
— Дзёрзкіх, непакорлівых... Такіх, як ты!
А я? Ніхто. Зусім не боскі, ані колькі не вечны. Барукаюся з вашай воляй. Слухацца не люблю. Але ж і спытацца хачу: чаму гэта за вашае бясконцае несмяротнае жыццё вы не навучыліся літасці? Чаму...
Не спяваеш пра тое, Баяне. Нічога не мовіш, Траяне, і думаю я за цябе... Ці такі абыякавы? Ці такі праніклівы... Кім ты быў? Клікаў мяне, абяцаў цэлы век!
— Ты пражыў цэлы век з намі! — здаецца, я ўзгадаў цябе.
Ці гэта адкрылася вяшчуннае слова з Баянавай песні... Траян... Зусім не чарадзейны, такі просты. Нібы я сам сказаў пра век... Думаю цяпер, яшчэ трэба паабяцаць гэтаму прагнаму, вясёламу, неспатольнаму, што ён волі нашай не міне. А шкада мне Дняпра Славуціча. Добра ведаю, што няма такой смагі, якую б не здолеў наталіць... Але тое ўжо ягоная воля.
Смага нібы літасць... Не спрачаешся са мною? Маўчыш. А я думаю, што ўсё ж трэба блаславіць гэтага, мабыць, смелага абаронцу, які вось цяпер смяецца звонка. Прагне выпіць сіні свет, а сам шчаслівы, бо ў палоне вялікай надзеі. Не ўтрымаў бы ў шаломе і Славуціча, калі б той не пажадаў... Проста ведаю гэта, як і тое, што заўтра ўзыдзе сонца.
А ты ж так чакаеш новага дня, неспатольны... I хітры. I спрытны. I дасціпны. Няхай сабе так. Адно не зайздросці смяротнай славе. I Карну задарма не кліч. У цябе адзін век. Вялікі, але ж адзін. У мяне не будзе літасці падараваць табе іншы... Няхай несмяротны і сем вякоў жыве. Толькі адзін з іх — сапраўдны. Той, які першы. Той, які смяротны...
I я здзіўляюся сваёй цвёрдасці. Не ўпартасці, перакананасці. Хто я? Абыякавы. Праніклівы. Мабыць, у нечым мудры. Пагляджу на цябе, хітры, спрытны, дасціпны. Выпрабую. I зноў выпрабую. Хоць ведаю ўжо пэўна, што паклічу стаць трэцім...