— А Жывена, Карна і Жэля казалі, што глынеш мяне разам з людскасцю...
Здзіўляюся. Супыняюся.
— I тады, калі так учыніцца, яны ўтрох з'явяцца да цябе! За табою...
Дык за мною ці да мяне? Занепакоіўшыся, я азірнуўся. Ад лесу цёмнага вялікі цень засцілаў палі ды ўзгоркі. Краўся Жэлінай хадою, шаптаў радасна з начным шолахам, што ў людскі свет лёгка патрапіць...
Выбліснуў ты, цьмяненькі, зусім слабенькі — і згубіўся цень. Тады з левага боку падступілася адна такая, уладная, да бітвы ахвочая. Не пайшоў гэтым разам з ёю. Не зазвінела дзесьці жорсткая сеча... Прыгожыя квяцістыя берагі. Няхай сеецца на іх адно жыта. Жыта, яно нібы жыццё...
Са сваім пагрозлівым позіркам адступіла назад. Пачакай, узрадую цябе. Узрадую цябе добра тады, як заміру Перуна ды Вялеса...
— Як зробіш тое? — падступілася з правага боку Жывена.
— Ужо зрабіў!
— Добры ты! — азываешся мне, пачынальніца жыцця.
— Хітры, увішны, спрытны! — адказваю, як і не пра сябе. Пра добрага не азываюся.
— Добры... — цягне вусцішна Вялес з-пад зямлі. — Мяне без анічога пакінуў!
— Добры... — грымліва адгукаецца Пярун з-пад неба. — Мяне без анічога пакінуў!
I сумуюць багі. Крыўдуюць на мяне недаравальна. Адзін з-за страчаных багаццяў, якія ў бойцы ўсе спляжыў. Другі з-за грымлівай зброі, якую дзесьці ў бітве і згубіў. Вінавацяць, што дарункаў іхніх, якіх не прасіў, вярнуць няма як.
— А няма чаго гуза шукаць, — кажу без шкадобы. Хто я такі, каб багам патрабавальна радзіць? Просты, дасціпны. Той, каго ледзьве ўшчэнт не здратавалі гэтыя багі.
Добра, што засталася песня. Быццам з ёю і лячу над зямлёю высока, сам прачулы, сам звонкі. Свету крыўду сваю кажу. Чаму крыўду? А пачуваю сябе зброяй, загартаванай, халоднай, — і баюся... Але ж пострах свой хаваю, хаваю. Не хочацца як ёсць прызнаць, што я не ўвішны. Я не спрытны.
— Мірыцеся цяпер, слабыя несмяротныя! Біцца ўжо не зможаце...
— Спрытны!
А на вас падобны. У цябе, Вялесе, навучыўся чуласці. У цябе ж, Пяруне, спагадзе.
Не жадаю з вамі, такімі шаноўнымі, быці. Збягаю ваўчынымі нагамі ў цёмную ноч. На веташок гляджу пранікліва, прачула... Сузіраю зямлю ягоным прыжмураным вокам. Спяшаюся лясамі. Спяшаюся палеткамі. Куды? Лёгка скачучы праз плыткія рэкі, шчыра жадаю абагнаць такі знаёмы голас:
— Волі нашай не мінуць!
Твой, Вялесе. Твой, Пяруне. Жадаю зрабіць сказанае нясказаным. Спраўджанае — няспраўджаным...
Дацягнуся да прасіняга веташка пашчай ды грызяну ладны кавалак. Праглыну ўраз!
Добры я. Хітры. Спрытны. А цяпер яшчэ і магутны... Хто ж там з мяне здзекаваўся? Пагарджаў. Зневажаў.
Той, хто мяне, Дзіва, прыязна вітае...
— Ізноў мы сустрэліся! — схіляешся да мяне, Дняпро Славуціч.
Як быццам патанаю ў тваіх бяздонна сініх вачах. I я б з табою павітаўся, адкрыта, сардэчна, калі б не трэба ламіць крутыя жалезныя берагі. Халодныя, нібы шалом, загартаваны ў лютых сечах. Шалом? Ты трымаеш мяне ў палоне, Дняпро Славуціч. Прагнеш выпіць. Прагнеш стацца слаўным.
— Зусім як ты! — вяртаеш памяць да асновы.
Але пра што так пранікліва кажаш? Ведаеш, як моцна-моцна жадаю ўдацца сінню тваіх чалавечых вачэй. Пайсці простай хадою. Сузіраць усю-ўсю зямлю. Вырвацца са збройнага шалома...
Схіліся да маёй вады, чарамі спавіты. Абяцаю табе звонкую неўміручую песню. Хвалі мае зычна плёхаюць, самі за гуслямі Баянавымі гоняцца. А песню сабраў з усяго свету...
— Ты мяне зрабіў у сем разоў дужэйшым! — дзякуеш проста, Славуціч. — Зрабіў сваёй прагай, сваёй непакорай. I расчараваннем, што гарчэй ад слёз. Многа іх сабраў, як і зімаў, як і летаў. Ты ці думаў калі, чаму мае воды роўныя з берагамі? Ты не першы, хто панёс маю сінечу ў сэрцы. Але ты першы, хто вярнуўся да мяне...
Вярнуўся табою. Зрабіўся табою. Куды ж мне без цябе...
Паплывём разам у прыгожы далёкі свет. Спазнаем дарэшты мілы і шчыры. Знойдзем самую чароўную таямніцу... Тады пайду чалавечай хадою. Дакрануся чалавечай рукою. Да чаго? А ты ад мяне куды?
— Чаўны незлічоныя цягні! Берагі высокія выгінай. I чакай доўга, чакай упарта спраў маіх слаўных...
Буду чакаць тваёй перамогі над прагавітай Карнай. Маёй перамогі? Ці ўсё ж тваёй...
— Гэта ж хітры, спрытны, дасціпны, — ляціць па-над светам Траянаў голас.
Мала зважаю на тое. Чаўны ды ладдзі цяжкія цягну, хваляй халоднай умываюся ад стомы. Але і хваля цяплее ад ладнай працы. Шчымлівай працы. Штодзённай працы... Хітрых не вітаю, хітрых не паважаю. Нехта там спрытны? Рады за яго. I дасціпны справу сабе знойдзе.
— Волю боскую перайначыў! — ці мне падаецца, ці чую трошкі павагі ў тваім голасе.