Вядома, яму трэба было думаць пра тое, як забiць Прышэлыiа, але замест гэтага ён усмiхнуўся яшчарцы i сказаў:
- Прывiтанне!
Яшчарка зрабiла некалькi крокаў да яго.
- Прывiтанне! - адказала яна.
Карсан здранцвеў ад здзiўлення, а потым апамятаўся i зарагатаў. I смяяцца яму было не балюча - не настолькi ўжо ў яго перасохла ў горле.
А чаму i не? Чаму б iстоце, якая вынайшла гэтае кашмарнае месца, не мець пачуцця гумару? Гаваркiя яшчаркi, якiя адказваюць табе на тваёй мове, - хiба гэта не мiла?
Ён усмiхнуўся яшчарцы i сказаў:
- Iдзi сюды.
Але яшчарка павярнулася i ўцякла, перабягаючы ад куста да куста, пакуль не схавалася з вачэй.
Ён зноў адчуў смагу.
I потым трэба штосьцi рабiць. Ён не можа перамагчы, проста седзячы тут i аддаючыся роспачы. Трэба штосьцi рабiць. Але што?
Пранiкнуць праз бар'ер. Але ён не можа прайсцi праз яго, не можа i пералезцi. А калi падлезцi пад яго знiзу? I да таго ж, каб знайсцi ваду, капаюць калодзежы. Адным стрэлам двух зайцаў...
Пераадольваючы боль, Карсан падышоў да бар'ера i пачаў капаць пясок голымi рукамi. Гэта была марудная, цяжкая праца: пясок асыпаўся, i чым глыбей ён капаў, тым шырэй даводзiлася рабiць яму. Ён не ведаў, колькi гадзiн прайшло, але на глыбiнi чатырох футаў ён упёрся ў скалу. Скала была зусiм сухая нiякiх прыкмет вады.
А сiлавое поле даходзiла да скалы. Усё дарэмна. I вады няма. Нiчога.
Ён выпаўз з ямы i лёг на пясок, задыхаючыся. Потым ён падняў галаву, каб паглядзець, што робiць Прышэлец. Павiнен жа ён нешта рабiць.
Так i ёсць. Ён штосьцi майстраваў з галiнак кустоўя, звязваючы iх тонкiмi вусiкамi. Дзiўнае збудаванне вышынёй футы чатыры i амаль квадратнае. Каб разгледзець яго лепш, Карсан узлез на кучу пяску, якую ён выкапаў. Ззаду з машыны тырчалi два доўгiя рычагi, адзiн з iх заканчваўся паглыбленнем накшталт кубка. "Падобнае на нейкую катапульту", - падумаў Карсан.
I праўда - Прышэлец паклаў у кубак важкi камень, адным шчупальцам парухаў угору-ўнiз другi рычаг, потым крыху павярнуў машыну, нiбы цэлячыся, а потым рычаг з каменем iрвануўся ўгору i ўперад.
Камень праляцеў за некалькi метраў над галавой Карсана, так далёка, што ён нават не стаў нагiнацца, але ён прыкiнуў, на якую адлегласць паляцеў камень, i аж свiснуў. Ён не мог бы кiнуць камень такой вагi далей, чым на палову гэтай адлегласцi. I калi нават ён адступiць да задняй сцяны сваiх уладанняў, гэтая машына дастане да яго, калi Прышэлец прысуне яго да самага бар'ера. Над iм праляцеў яшчэ камень - ужо блiжэй. "Гэта можа быць небяспечна", - вырашыў ён. Трэба нешта рабiць.
Рухаючыся ўздоўж бар'ера, каб катапульта не магла ўзяць яго ў вiлку, ён запусцiў у яе дзясяткам камянёў. Але ён убачыў, што з гэтага не будзе нiякага толку. Так далёка ён мог кiдаць толькi невялiкiя камянi. I калi яны траплялi ў машыну, яны адскоквалi ад яе, не зрабiўшы нiякай шкоды. А Прышэлец на такой адлегласцi лёгка ўхiляўся ад тых камянёў, якiя падалi каля яго.
Акрамя таго, у яго моцна стамiлася рука. Ад знямогi ў яго балела ўсё цела. Калi б толькi ён мог крыху адпачыць i не ўхiляцца кожныя трыццаць секунд ад снарадаў катапульты...
Ён, хiстаючыся, адышоў да задняй сцяны. Але i гэта яго не ратавала. Камянi даляталi i туды, толькi радзей, як быццам даводзiлася даўжэй заводзiць механiзм катапульты.
Ён зноў зморана пацягнуўся да бар'ера. Некалькi разоў ён падаў i з цяжкасцю падымаўся на ногi. Ён ведаў, што яго сiлы канчаюцца. I ўсё-такi ён не мог спынiцца, пакуль не выведзе са строю гэту катапульту. Варта яму задрамаць, i болей ён не прачнецца.
Першы проблiск iдэi з'явiўся ў яго пасля чарговага стрэлу катапульты. Яе снарад трапiў у адну з кучак камянёў, якiя ён назбiраў ля бар'ера, i ад удару выскачыла iскра.
Iскра. Агонь. Першабытныя людзi здабывалi агонь, высякаючы iскры. А калi выкарыстаць гэтыя сухiя крохкiя кусты як палiва...
На шчасце, адзiн такi куст аказаўся якраз каля яго. Ён зламаў яго, паднёс да кучы камянёў, а потым узяўся цярплiва стукаць каменем аб камень, пакуль адна iскра не папала на драўнiну, падобную на трут. Дрэва занялося так хутка, што полымя абпалiла яму бровы, i ператварылася ў попел за некалькi секунд.
Але цяпер ён ужо ведаў, што рабiць, i праз некалькi хвiлiн пад аховай горкi пяску, якi ён выкапаў з ямы, гарэла маленькае вогнiшча. На распалку ён узяў мяккiя галiнкi, а агонь можна было падтрымлiваць голлем другога куста, якое таксама гарэла, але марудней.
Моцныя вусiкi, падобныя да дроту, амаль не гарэлi - з iх дапамогай было лёгка рабiць запальныя снарады. Пучкi галля з маленькiм каменем усярэдзiне для вагi, абвязаныя вусiкамi з пятлёй, каб мацней замахнуцца.
Ён назапасiў паўтузiна такiх снарадаў, потым запалiў i кiнуў першы. Ён не трапiў у цэль, i Прышэлец паспешлiва пачаў адступаць, цягнучы за сабою катапульту. Але ў Карсана было гатова яшчэ некалькi снарадаў, i ён кiнуў iх адзiн за адным. Чацвёрты засеў у машыне, i гэтага было дастаткова. Прышэлец дарэмна спрабаваў патушыць полымя, якое распаўзалася, закiдваючы яго пяском, кiпцюрыстыя шчупальцы не маглi захапiць яго памногу. Катапульта згарэла.
Прышэлец адкацiўся на бяспечную адлегласць ад агню i зноў засяродзiў сваю ўвагу на Карсане. Зноў Карсан адчуў хвалю нянавiсцi i млосцi. Але ўжо слабей: цi сам Прышэлец аслабеў, цi Карсан ужо навучыўся баранiцца ад такога нападу.
Ён паказаў Прышэльцу нос i адагнаў яго каменнем на значную адлегласць. Прышэлец адкацiўся да задняй сцяны сваёй паловы i зноў пачаў збiраць голле. Напэўна, ён збiраўся зрабiць яшчэ адну катапульту.
Карсан соты раз праверыў, цi дзейнiчае яшчэ бар'ер, i раптам выявiў, што сядзiць ля самага бар'ера на пяску, занадта аслабеўшы, каб устаць. Параненую нагу тузала ўсё мацней, i смага мучыла яго яшчэ болей. Але ўсё гэта адступала на другi план перад поўнай знямогай.
I гарачынёй.
Вось гэта, напэўна, i ёсць пекла, падумаў ён. Пекла, у якое верылi ў старажытнасцi. Ён з усяе сiлы стараўся не заснуць, хоць i не бачыў у гэтым асаблiвага сэнсу: усё роўна ён нiчога не можа зрабiць, пакуль бар'ер застаецца непраходным i Прышэлец трымаецца далёка ля задняй сцяны.
Але ж павiнен быць якi-небудзь спосаб! Ён паспрабаваў прыпомнiць, што ён чытаў у кнiгах па археалогii пра тое, як ваявалi калiсьцi, да з'яўлення металу i пластыкаў. Першай зброяй быў як быццам камень для кiдання. Ну, гэта ў яго ўжо было. Адзiным удасканаленнем гэтай зброi была катапульта, накшталт той, якую змайстраваў Прышэлец. Але Карсан нiколi не зможа такой зрабiць: кусты маглi даць толькi малюсенькiя галiнкi, даўжынёй не болей як фут. Ён, вядома, мог бы прыдумаць што-небудзь i з iх, ды на гэта спатрэбiлася б некалькi дзён, а ў яго ўжо мала сiлы.
Некалькi дзён? Але ж Прышэлец яе збудаваў. Няўжо прайшло некалькi дзён? Але тут ён успомнiў, што ў Прышэльца шмат шчупальцаў i што ён, несумненна, можа працаваць хутчэй.
Акрамя таго, катапульта не вырашае зыходу барацьбы. Трэба прыдумаць што-небудзь лепшае.
Лук i стрэлы? Не! Ён неяк спрабаваў страляць з лука i ведаў, што ў яго нiчога не выйдзе. Нават з сучасным спартовым сталёвым лукам дакладнага бою. А з прымiтыўнага спартовага лука, якi ён мог бы змайстраваць тут, ён наўрад цi зможа страляць далей, чым кiдае камянi, i напэўна ўжо не так трапна.
Кап'ё? Гэта ён можа зрабiць. Яго будзе нязручна кiдаць, але яно можа спатрэбiцца ў рукапашнай - калi справа дойдзе да рукапашнай.
I потым гэта дасць яму хоць нейкi занятак. Адцягне яго ад вар'яцкiх думак, якiя ўжо лезуць у галаву. Ён ужо час ад часу мусiў рабiць намаганне, каб успомнiць, навошта ён тут, навошта яму трэба забiць Прышэльца.