«nihil»: Што такое мова?
— Пра гэта можна толькi пытацца, але не адказваць… Праўда, не аднойчы я спрабаваў фармуляваць сутву мовы, вось да прыкладу: «Чалавек — ахвяра мовы, ён з немаўляцтва ўблытваецца ў мову, як у павуту. Вялiзны чорны павук мовы, якi ў адной старой кнiзе названы Словам, усё жыццё ссе з чалавека жыццядайную энергiю, пакуль той, ссохлы ўшчэнт, не струпянее». Калі хоць трохі пагуляцца ў гулі з гэтай метафарай, дык тады мы атрымаем адказ на запытанне, якое пасёння застаецца не раз’ясненым: навошта Богу (які ёсць Словам) патрэбны чалавек? (Няўжо адно дзеля таго, каб яго нехта любіў?!) Паводле прапанаванага паэтычнага тропу ўсё выглядае відавочна ды гранічна проста (пасміхнемся — залішне проста). Паколькі вялізны чорны Слова-павук верагодна сілкуецца толькі словамі, а ніхто, акрамя чалавека, болей не здольны іх прамаўляць, дык ён і разводзіць нас як пчолаў, каб мы збіралі яму наедак, бясконца прадукуючы маўленнем боскі нектар…
«nihil»: Калi разгледзець усе канцэпцыi мовы анталагiчна, iх атрымаецца няшмат. Быццёва мова можа цалкам супадаць з быццём, супадаць з iм часткова, цалкам супадаць з нябытам, i супадаць з iм часткова. Пры частковым супадзеннi, мова можа быць перад быццём — традыцыйны, рэлiгiйны, мiфалагічны варыянт (спачатку было слова) — i пасля яго — свецкi, пазітывiсцкi, сучасны варыянт (спачатку ёсць рэчы). Якая з гэтых крайнасцяў вам блiжэй, або ёсць яшчэ адна, менавiта вашая пазіцыя?
— У гэтым плане вельмi цiкавая i паказальная iнтэлектуальная эвалюцыя Людвiка Вiтгенштайна. Калi на пачатку свайго творчага шляху ён таясамiў мову i быццё («Логiка-фiласофскі трактат»), дык у сталым досведзе радыкальна рассунуў iх памiж сабой («Фiласофскія доследы»). У другiм вiтгенштайнавым выпадку мова, як тая котка, гуляе сама па сабе i сама з сабой у свае «моўныя гульнi». Мне гэты варыянт блiжэй, я бы тут толькi дадаў, што ў свае гульнi яна гуляе намi цi праз нас (паводле версii постструктуралiзму, мова гаворыць намi). Але неза-лежна ад таго, як мы сфармулюем праблему (гуляе цi гаворыць мова намi), адбылося тое, што адбылося — мова ўжо iснуе як Нешта вялiкае самастойнае i, калi заўгодна, анталагiчнае i iснуе не з падставаў дзеi экзістэнцыйнага бытнага, як тое было ў пару яе станаўлення ў якасцi прылады, а затым партнёра чалавека… Цяпер мова адбываецца незалежна ад маўлення, гэта значыць незалежна ад таго, прамаўляе яна намi цi намi маўчыць. Нават калi б усяму чалавецтву раптам на колькi там год заняло мову, мова засталася б прысутнiчаць у падзеi быцця не з меншай iнтэнсіўнасцю… Хаця апошнiм часам мяне ў феномене мовы цiкавiць не сам гэты феномен i роля чалавека ў iм, а праблема пераадолення мовы, як прэзэнтанта амаль выключна дыскурса Ёсць. Вось вы кагадзе казалi, што мова можа «цалкам супадаць з нябытам, i супадаць з iм часткова». Як з майго гледзiшча, дык праблемнасць (немагчымасць) спасцiжэння Нiшто якраз у тым i палягае, што мы не маем мовы нябыта, што тая мова, якую мы маем, цалкам знаходзiць сябе ў дыскурсе Ёсць i, больш за тое, займеўшы анталагiчны статус, яна з прэзентанта гэтага дыскурса, сама сталася iм, гэта значыць цалкам падмянiла сабой (у быцiйным сэнсе) быццё.
«nihil»: Такім чынам, усялякi нiгiлiстычны акт адбываецца праз прыладу мовы, функцыянальна да гэтага не прыдатную?
— Амаль што так, i ўся сутнасьць праблемы менавiта ў гэтым, бо: а) тая мова, якую мы маем, умее называць адно тое, што ёсць i не ўмее называць тое, чаго няма; b) падмянiўшы сабой быццё, мова кожным актам менавання нябыту ператварае яго ў бытнае, — адсюль кожнае вымаўленае «няма» ператвараецца ў «ёсць» i тым самым вялiчыць дыскурс быцця ды ўсё надалей адсланяе нас ад небыцця.
«nihil»: Быццё — яно актыўнае цi пасіўнае?
— Адразу напрошваецца адказ: пасіўнае. Але не станем спяшацца, будзем памятаць, што тая логiка, якой трымаецца канструкт мыслiўнага акту, сфармаваная мовай быцця, а не нябыту. I таму тут магчымыя дзве гранiчна розныя пазіцыi. Для таго, хто належыць да партыi Парменiда, партыi канстытуявання быцця ў форме татальнага Ёсць, быццё напэўна выяўляе сябе як заўсёды пасіўная, a priori статычная падзея. А вось для тых, хто належыць да партыi акудовiча, быццё ёсць актыўным феноменам, бо яно паўставала з Нiшто праз пераадоленне сваёй адсутнасцi i да гэтага трымаецца адно праз актыўны супрацiў сваёй папярэдняй сітуацыi. Бадай, мы (але адно ў якасцi гульнёвай версii) можам тут фармуляваць i больш экстрэмальную тэзу: быццё — гэта актыўная форма статычнага (пасіўнага) нябыту. Але разгортваць тут гэтую тэзу я б не наважыўся, бо дзеля яе хай сабе эксперыментальнага ўнаяўлення спачатку патрэбна было б змайстраваць досыць складаныя ў сваёй канфiгурацыi рыштаваннi, да таго ж угрунтаваныя ў моўныя нэгатыў-канцэпты, якiя самi яшчэ патрабуюць сабе апiрышчаў вонкi.