Сумленна нясуць яны сваю ношу, сумленна стараюцца навучыць пісьменнасці. Але ці здольны запаліць у душы падлетка нязгасны праметэеў агонь, любоў да прыгожага?
4.
Адзін дзень з Дзмітрыем Канстанцінавічам. Усё пачынаецца з дарогі. У што абыходзяцца зачыненыя вокны? Сустрэча з дзелавым чалавекам. Зямлю трэсці нельга! Што даюць тры «кіты»? Дружба ідзе на карысць. Старшыня — калісьці і цяпер. І Астравец — свету не канец
Ад Рыгора Рыгоравіча Панамарова праз Максіма Логвінавіча Язычэнку ланцужок гістарычнага развіцця савецкай Астравеччыны прыводзіць нас да Дзмітрыя Канстанцінавіча Арцымені. У сённяшні дзень.
Першы заўсёды істотна ўплывае на аблічча раёна. Ад яго ў многім залежаць эканамічныя паказчыкі і маральны клімат.
Ідучы ў прызначаны дзень і час на другую сустрэчу з Дзмітрыем Канстанцінавічам, я стараўся ўспомніць, што пра яго чытаў і чуў. З біяграфіі, надрукаванай у сувязі з выбраннем у Вярхоўны Савет БССР, ведаў, што нарадзіўся ён у 1932 годзе на Брэстчыне ў беднай сялянскай сям’і. Рана асірацеў. Вучыўся ў Пінску на меліяратара. Працаваў у Зэльве сакратаром райкома камсамола. Пасля Вышэйшай партшколы быў на партыйнай і савецкай рабоце. З 1967 года ў Астраўцы. Усё ў гэтым шляху тыпова і ўзаемазвязана логікай нашага жыцця.
— Строгі, але справядлівы, — гаварыў мне трактарыст, які пабываў у яго на «каўры». — Доўга возіцца з чалавекам, нібы з арэхам. Усё прыкідвае, як раскалоць яго, каб глянуць, ці ёсць усярэдзіне нейкае здаровае зерне. І толькі калі ўнутры пуста або ўсё спарахнела — рубіць з пляча.
— Да яго ідуць усе, — гэта ўжо словы жанчыны. — Ці муж зап’е, ці з пенсіяй цяганіна, ці ў садзіку не топяць. Другія не вырашаць, а ён вырашыць.
— Працуе на знос, — чуў я з вуснаў старшыні калгаса. — Ніколі не адпачывае. Вырвецца на поўдзень — і то да канца пуцёўкі не дацерпіць. Часта бярэ на сябе тое, што павінны рабіць іншыя.
Па дарозе мяне агарнулі сумненні. Што Дзмітрый Канстанцінавіч павязе мяне ў лепшыя гаспадаркі, у гэтым я быў перакананы. Які сапраўдны гаспадар не ганарыцца сваімі дасягненнямі?! У рэшце рэшт, я і прыехаў, каб пабачыць лепшыя, характэрныя рысы Астравеччыны. Дрэннае — яно часовае. Але ці атрымаецца ў нас гаворка пра тое, што праблемнае? Ці часам агульныя лічбы не заслоняць сапраўдны сэнс падзей?
Разабраўшыся з наведвальнікамі, Дзмітрый Канстанцінавіч сходзіць па прыступках уніз, скіроўваецца да машыны. Прафесіянальна абстуквае скаты, засяроджана глядзіць на шчыток.
— Шафёра чакаем? — пытаюся.
— Навошта шафёр? — здзіўляецца Дзмітрый Канстанцінавіч. — Паехалі!
Дваццаць год назад раённае начальства не мысліла сябе без шафёра. Нават старшыні калгасаў не хацелі самі лейцамі тузаць…
З другога боку, тое, што Дзмітрый Канстанцінавіч сам сядзіць за рулём, мяне крышку збянтэжыла. Значыць, размова не атрымаецца. Цяжка кіраваць і адначасна адказваць на пытанні.
Аднак паступова я адчуў, што Дзмітрый Канстанцінавіч не толькі плаўна вядзе машыну і абдумана падтрымлівае гаворку, але і дакладна прыкмячае ўсё, што робіцца паабапал, на калгасных палях. І не толькі прыкмячае, але і ўзважвае, ацэньвае, каб потым за адно старшыню пахваліць, за другое паўшчуваць. З некалькіх варыянтаў выбірае найлепшы. Нібы ў той кібернетычнай машыне. Закладваеш у яе мноства разнастайнай інфармацыі, а яна выдае аптымальнае рашэнне.
— З чаго пачнём?
— Пачнём з дарогі. Добрая дарога — гэта і эканоміка, і быт, і культура…
— З дарогамі справы ў нас дрэнныя, — загарэлы, абветраны твар Дзмітрыя Канстанцінавіча адразу хмурнее. — У раёне няма ніводнага кіламетра асфальтавых дарог. Толькі заасфальтаваныя вуліцы ў Астраўцы, Варнянах, Страчанцы. На галоўных дарогах ляжыць стары, даваенны брук. Прызначаны для коннага руху, ён не вытрымлівае вялікіх нагрузак. Прыходзіцца ўвесь час рамантаваць.
— Каля Філіпан я бачыў такую карціну. На дарозе разабрана нешта з кіламетр бруку. Машыны аб’язджаюць па канавах, узбочынах, ламаюцца, сутыкаюцца. А на дарозе адзінока сядзіць брукар і павольна ўкладвае камяні. Неяк не вяжацца гэта: сотні машын — і адзін чалавек.