Злева замільгалі густыя прысады былога маёнтка. Сто гадоў таму тут, у Малях, жыў першы рускі консул у Японіі, аўтар першага японска-рускага слоўніка Іосіф Гашкевіч. Пісаў тут свае працы па ўсходняй філалогіі.
— Варта было б увекавечыць яго памяць.
— Не меншай памяці ў нашчадкаў заслужылі сённяшнія жыхары Маляў, — Дзмітрый Канстанцінавіч дыпламатычна накіроўвае гаворку ў іншым кірунку. — Цяпер тут лепшы ў раёне калгас «Чырвоны Кастрычнік». І паказчыкі тут намнога вышэй. На сто гектараў сельгасугоддзяў атрымліваюць па пяцьсот восем цэнтнераў малака і дзвесце восем цэнтнераў мяса. Сярэднесутачныя прывагі адкормачных бычкоў складаюць семсот шэсцьдзесят грамаў. За ўсё гэта ў 1973 годзе калгас атрымаў памятны Чырвоны Сцяг Міністэрства сельскай гаспадаркі СССР і ЦК прафсаюза работнікаў сельскай гаспадаркі і нарыхтовак. Што яшчэ? Выраслі цудоўныя людзі. Даяркі Яніна Казюлевіч і Галіна Ждановіч, узнагароджаныя нядаўна ордэнамі Працоўнага Чырвонага Сцяга. Загадчыкі вытворчых участкаў Эдмунд Ракоўскі і Іосіф Стэх. Аграном Валянцін Балабановіч. Заатэхнік Міхал Новікаў. Сакратар партарганізацыі Яніна Новік. Ну і старшыня, выпускнік Беларускай сельскагаспадарчай акадэміі Часлаў Рынкевіч. Калі ён прыйшоў сюды ў 1959 годзе, калгас замыкаў зводку ззаду. А цяпер менш, чым за чатыры гады, выканаў пяцігодку па мясу і завяршае па малаку. Нядаўна Часлаў Іосіфавіч атрымаў ордэн Кастрычніцкай Рэвалюцыі.
— Пачакайце, ці не з Альгінян ён родам?
— Так, ён з Альгінян, з мясцовых сялян.
— Тады я добра памятаю яго па школе. Яшчэ расказваў, як будучы хлапчуком, у вайну, разам з Вяржбіцкім, тым самым, што цяпер настаўнічае ў Альгінянах, папярэдзіў партызан аб фашысцкай засадзе ля Гур. Партызаны паехалі іншай дарогай і самі ўстроілі засаду на немцаў. Многа таксама было гаворкі, як яго бацька, яшчэ аднаасобнік, паехаў у гервяцкі калгас, доўга хадзіў па фермах і палях і здзіўлена ківаў галавой: няўжо людзі могуць жыць без уласнай зямлі?! Ці мог ён прадбачыць, што сын стане старшынёй лепшага ў раёне калгаса!
— Зараз сустрэнем і яго самога, — сказаў Дзмітрый Канстанцінавіч, затармазіўшы ля мальскага клуба — першага калгаснага клуба ў раёне.
Часлаў Іосіфавіч сядзеў у вялікім і пустым кабінеце. Толькі сціплы стол і пару крэслаў. Ні дывана, ні штор.
— Мільёнамі варочаеце, а мэблі талковай купіць не можаце, — незадаволена пачаў, вітаючыся, Дзмітрый Канстанцінавіч. — Калгас пачынаецца з кабінета старшыні.
— Няма дзе купіць, — апраўдваўся Рынкевіч. — Можа, толькі літоўцы памогуць.
— Дарэчы, як у цябе дружба з літоўцамі? Часта бываеш у Швянчонскім раёне?
— Цяпер мы адгружаем для калгаса «Ляўдэс драўгістэ» элітнае насенне. А яны за нас збожжапастаўкі здаюць.
— Кілаграм за кілаграм?
— Вядома. На дружбе нажывацца — грэх. Яны ж нам таксама дапамагаюць. То запчасткамі, то вопытам закладкі шматгадовых культурных пашаў.
— Ну добра, тады паехалі на ферму!
Хоць ужо з тыдзень прыпякала сонца, але да фермы даехаць было цяжкавата. Машына буксавала ў гразі. Дзмітрый Канстанцінавіч рэзка пераключаў скорасці.
У валоўніку стаялі тлусценькія бычкі і, адбіваючыся хвастамі ад бязлітасных мух, вяла хрумсталі кукурузнае лісце. У нос ударыла спёртае паветра — хоць ты сякеру вешай!
— Дзе ветэрынар? — злосна спытаўся Дзмітрый Канстанцінавіч.
Іван Касмовіч, увесь кругленькі, вырас, нібы з-пад зямлі.
— Ты спытай у жывёлы, як ёй дыхаць! Хіба цяжка адбіць вокны?
— Усе людзі на рабоце, — бліснуў шкельцамі акуляраў ветурач.
— Ах, на рабо-о-це! А ў гэтай духаце кожны бычок не дабярэ за суткі ў вазе мінімум сто пяцьдзесят грамаў! Памнож на чатырыста. Ды гэта ж шэсцьдзесят кілаграмаў у дзень, тысяча восемсот у месяц. Цяпер памнож на тры рублі. Пяць тысяч чатырыста рублёў страты ў месяц! Ты якую зарплату атрымоўваеш?
— Ну, няхай, дзвесце.
— Твая зарплата за два гады! Каб сёння ж усё выправілі!
— А цяпер паехалі ў Едаклані. Паглядзім, як там Ракоўскі ўбірае, — пачаў тушыць пажар Часлаў Іосіфавіч.
Насустрач ужо імчыцца на матацыкле Ракоўскі. Калісьці ён таксама прайшоў разам з намі праз «пансіён» пані Адэлі. Потым не пайшоў вучыцца. Упушчанае наганяе цяпер завочна.