— А як у яго з кадрамі? Калгас жа побач з Астраўцом. Людзі ўцякаюць?
— Раней уцякалі. Цяпер — вяртаюцца. Стварае ўмовы, дае кватэры, механізатарам — новую тэхніку, то і вяртаюцца. Цяпер з «прыгарадных» калгасаў, дзе ёсць культура, дзе некаму з сям’і можна на завод устроіцца, ніхто не бяжыць. Вакол Астраўца праблемы з рабочай сілай няма. Найбольшы адток — якраз з глыбінных вёсак, дзе дрэнна з бытам, з культурай. Нам бы, — уздыхнуў Дзмітрый Канстанцінавіч, — нейкі заводзік, каб зімой можна было б заняць частку калгаснікаў. Зімой бы працаваў у дзве змены, летам — у адну. Вось вы, літаратары, ледзь не трагедыю робіце, калі жонка застаецца ў калгасе, а муж ідзе на завод або наадварот. А па мне, такія сем’і стаяць на найбольш трывалай эканамічнай і маральнай аснове. Спалучаюцца гарадская цывілізацыя і вясковая блізкасць да прыроды. Больш устойлівымі становяцца заработкі. У вёсцы цяпер зарабляюць не менш, чым у горадзе, і не дзеля заробкаў у горад ірвуцца. Ірвуцца таму, што праца цяжэй, менш механізаваная, што летам з рублём лёгка, а зімой з заробкамі слабавата.
— Але ж матэрыяльны дабрабыт часам мае свае выдаткі. Ёсць грошы — больш пачынаюць піць.
— Не абавязкова. Ёсць у нас у «Рассвсце» вёска Завельцы. Адна з самых багатых у раёне. У кожным доме тэлевізар. Трынаццаць легкавых аўтамашын на вёску. Дык у тых дамах, дзе з’явіліся аўтамашыны або збіраюцца купіць, менш сталі піць. Нейкая мэта з’явілася. Аўтамабіль становіцца не раскошай, не модай, а прадметам ледзь не першай неабходнасці. П’юць там, дзе нізкая культура, дзе ў сям’і няма ніякай мэты. У цэлым жа дабрабыт з’яўляецца вялікай рухаючай сілай. Раней людзі былі незадаволены: працуем, працуем, а атрымоўваем мала. Цяпер такіх скаргаў ужо не пачуеш. А сталі людзям больш плаціць — сталі яны лепш, больш якасна працаваць. Важна толькі, каб чалавек ведаў мору, не стаў крахаборам.
Машына плаўна ўзляцела на ўзгорак, і ўперадзе паказаліся ажурныя — у стылі ракако — вежы варнянскага касцёла. Нібы спаборнічаючы з імі, узняліся ўвысь, гатовыя да старту, блішчастыя шапкі сянажных вежаў. Справа разлягліся новыя жывёлагадоўчыя карпусы.
— Наша гордасць! Міжкалгасны механізаваны комплекс па адкорму свіней. Цяпер тут адначасова стаіць тры тысячы дзвесце галоў. З дапамогай студэнтаў Гродзенскага медінстытута будуецца новы корпус на чатыры тысячы васемсот свіней. А ўсяго тут, у калгасе імя Чапаева, будзем адкормліваць дваццаць чатыры тысячы ў год.
Ля фермы нас сустракае аператар Іван Станіслававіч Равойць. Акуратны такі, падцягнуты, у халаце. Ён адзін корміць тысячу пяцьсот свіней. Зрэшты, корміць — не тое слова. Пяць разоў на дзень ён прыходзіць сюды, каб паглядзець, як працуюць механізмы. Мука ж сама паступае па трубаправодах, сыплецца ў загарадкі. Віславухім застаецца толькі падбіраць яе. Віску пры гэтым, праўда, мнагавата.
— Тэхналогія венгерская, — тлумачыць Дзмітрый Канстанцінавіч. — Гэта трэці такі свінарнік у Саюзе і першы ў Беларусі. Будавалі — многія былі супраць. Нават спагнаннямі нам запахла. А збудавалі — праз паўгода тут абласны семінар правялі. Палякі прыязджалі з Беласточчыны, дык ім таксама вельмі тут спадабалася. Вось так і жывём: за адно і тое ж спачатку пакараюць, а потым пахваляць.
— А колькі свініны можа адкарміць адзін чалавек? Памятаю, год дваццаць назад самы высокі паказчык па раёну быў у Ядвігі Таргонскай з калгаса імя Куйбышава. Тады яна адкарміла пяцьдзесят восем свіней і дала краіне пяцьдзесят шэсць цэнтнераў мяса. Цікава было б параўнаць гэтыя лічбы з цяперашнімі.
— Вось і падлічыце з Іванам Станіслававічам. Я ж тым часам пагавару са старшынёй калгаса Пострашам. Бачыце, вунь падрульвае на машыне да нас.
Расказвае Іван Станіслававіч Равойць:
— Колькі ў год атрымліваю свініны? Давайце зрахуем. Стаіць у мяне на адкорме звычайна тысяча пяцьсот галоў. Прывозяць іх па трыццаць кілаграмаў. Сярэдняя прывага ў суткі складае да паўкілаграма. Значыць, за дзень атрымліваю да сямі з паловай цэнтнераў свініны. За тыдзень маю амаль столькі, колькі было ў Таргонскай за год. Ну, а за год мы здаём дзяржаве больш трох тысяч кабаноў сярэдняй вагой да ста сарака кілаграмаў. Праўда, сёлета яшчур, каб на яго немач, трохі нашкодзіў.
Якія ў мяне заработкі? За цэнтнер прывагі я атрымліваю рубель. Значыць, сем з паловай рублёў у дзень, дзвесце з гакам у месяц. Да гэтага дадайце прэміі. Іншыя шэпчуць: мнагавата, ён жа там толькі кнопкі націскае. Але ж той, хто рукамі на полі робіць, дае за дзень прадукцыі, чытаў аб гэтым у газетах, сама болей на дзесяць рублёў. Рабочы на заводзе — на пяцьдзесят — семдзесят рублёў. А я адзін — ну, можа, не зусім адзін, ёсць жа падвозчыкі кармоў, — калі лічыць на рубель дзевяноста за кілаграм, даю прадукцыі ў дзень на тысячу трыста рублёў з нечым. Цэлая фабрыка мяса!