Пранціш пачуў благанні Пфальцмана, які на правах тэатральнага ўладара застаўся сачыць за аглядам і пастаноўкай дыягназу.
— I вось каб кіслата гэта была ці які аксід кальцыю — няўжо ты думает, я б не вызначыў? Што за пошасць, Бутрыме, га? Твой Давыд клянецца, не ведае, ні чаму такое ўчынілася, ні як дапамагчы. Нават калі не вінаваты — за невуцтва ў рамястве ў сутарэннях згнаю!
Пакуль ішоў агляд беднай паненкі Грэтхен, Пранціш разгаварыўся з таўсманай сямейнай парай, якую празваў Панталонэ і Рагондай. Чакаючы, пакуль пан Магнус дазволіць ісці па дамах, артысты стамлёна ўселіся на лаўку пад павеццю кшталту кошыка, пруты якой аплятаў уюнок. Пранціш літасціва дазволіў хворым не ўставаць пры ягоным набліжэнні: ён жа гуманіст і прагрэсіст, ці ж не? На пытанні пана маршалка менскага, які някепска ведаў нямецкую мову дзякуючы бурлівым падзеям юнацтва, відачынцы адказвалі ахвотна, падрабязна і троху лісліва... Найперш маршалак высветліў, што сужэнцы сапраўды з Бадэна.
— Мусіць, там куды лепшыя дактары, чымся тут? — хітра скіроўваў Вырвіч на патрэбную сцяжынку. — Мы ж якраз туды едзем, на воды. Нават вар’ятаў няшчасных, я чуў, вылечваюць у нейкім шпіталі... Як яго там... Святой Даратэі?
Ва ўюнку заварушыўся і заціўкаў нейкі птах, а сужэнцы завохкалі і замахалі рукамі:
— Не дай Маці Божая туды патрапіць! Ай, гер Вырвіч, лепей ужо ў Венскую вар’ятню... Чулі, нядаўна збудавалі пры ўніверсітэце? Найноўшае слова навукі! Круглая вежа, пакоі без дзвярэй і ніякіх ланцугоў, нават для шаленцаў. А ў шпіталь Святой Даратэі пры кляштары апантаных нячыстай сілаю адпраўляюць.
Панталонэ і Рагонда (Пранціш не стаў даведвацца сапраўдных імёнаў) наперабой распавядалі жахлівыя гісторыі пра вар’ятаў. Аднаму такому здавалася, што ён зроблены са шкла, і няшчасны баяўся зрушыцца з месца. У другога на целе ўвесь час з’яўляліся свежыя драпіны ад нечых кіпцюроў... Трэцяга лячылі, прыкаваўшы да сцяны дагары нагамі, каб выцякала д’ябальскае зелле... Пакуль жыццё з небаракі ў пакутах страшэнных не выцекла.
Пранціш спагадліва ківаў. Але вось Панталонэ, каб павесяліць пана, распавёў гісторыю пра аднаго свайго колішняга калегу:
— Такі недалужны быў — нават за суфлёрам паўтараць толкам не мог! Нос вечна мокры і пачырванелы... Мы згаварыліся, запэўнілі дурня, што бачым, як вакол яго лётаюць райскія птахі i шчабечуць. Як засне — мы давай яго шчыкаць ды ў свісцёлкі дудзець... Чаргу зладзілі, каб не перапыняць «шчабятанне райскіх птахаў». Дык праз пяць дзён Гансік наш сам пачаў шчабятаць! Такім і застаўся. То нармальны — i раптам як засвішча, заціўкае проста пасярод вуліцы! Вось ужо мы весяліліся!
Жонка артыста гэтаксама шчыра смяялася, дапаўняючы аповед смакотнымі падрабязнасцямі. Вырвіч выціснуў з сябе усмешку — але як жа абурыўся! Гэтак здзеквацца з кагосьці нізавошта, проста таму, што ён абараніць сябе не можа! Пазбаўленне сну — самае страшнае катаванне. I, здаецца ж, добрыя людзі. О чалавек, імя табе — дрыгва з вечна гнілым дном, якое не скончыць правальвацца!
Удалося выцягнуць яшчэ колькі важных падрабязнасцяў. Шпіталь і кляштар Святой Даратэі — у гарах. Кляштар жаночы, абатысай там цяпер сястра Агнэса, былая князёўна Магдалена фон Шнаўцэнваген-Караваеф, язык зломіш, карацей. Сям’я багацюшчая, уладная, Магдалене наймалі лепшых настаўнікаў, падабралі выдатнага жаніха. А яна ў шаснаццаць гадоў захварэла, ды так, што дзяўчыну ўсю скурчыла, як бялізну, якую выціскае старанная пралля. Нават думалі — д’яблавы штукарствы, бо на твар глядзець страшна стала: адно вока ніжэй за другое, нос набок звярнуўся... Вось і адправілася скалечаная паненка ў кляштар, але брукаваная золатам сцежка нават у самым суровым месцы выведзе да высокага крэсла з мяккай падушкай. А паколькі абатыса не толькі дужа пабожная, але i добра адукаваная, да змагання з хваробамі духу далучыла і найлепшых экзарцыстаў, і вучоных дактароў. Вядома, тых, чыя пабожнасць не выклікае сумневу. Але што там робяць з хворымі — лепш не ведаць... Спакайней спацца будзе. Наведвальнікаў у шпіталь не пушчаюць, а вось паломнікаў у кляштар багата прыходзіць.