— Я заўжды гатовы падтрымаць слушныя праекты на карысць Бацькаўшчыны. Нават калі яны выклікаюць неразуменне ў саміх тубыльцаў. Часам, каб не даць сляпому кацяняці памерці з голаду, яго трэба некалькі разоў ткнуць у сподак з малаком, каб навучылася прыхлёбваць... А як высмейвалі апошняе маё дасягненне — цудоўныя каналы, што звяжуць раней непраходныя мясціны! Зразумела, гэтыя цуды інжынернай думкі трэба было камусь выконваць. Але, Бог бачыць, уся праца шчодра аплочвалася!
Багінскі падняў вочы да неба, заклікаючы яго ў сведкі, і Пранціш ледзь стрымаў крывую ўсмешку: ведаў ён, як аплочваецца тая знясільная праца, і абурэнняў доктара наслухаўся. Зганяюць сялянаў бізунамі, людзі як восеньскія мухі мруць. А каб здабыць яшчэ працоўнае сілы і сродкаў, падаткамі люд ціснуць. Вырвіч скасавурыўся на посны твар доктара і паабяцаў самому сабе ў думках, што, калі ў Капанічах пачне ладзіць дарогі, земляныя і вадзяныя, такога не дапусціць. Ён жа не тыран які... Ну праўда...
Між тым Багінскі працягваў горкую сваю споведзь, нат камячыў манжэту з найдаражэйшых фламандскіх карункаў, уквэцаную ў фарбы:
— I ўяўляеце сабе, калі яго каралеўская мосць Станіслаў Аўгуст наведаў маю пінскую эканомію, у мястэчку Гарадная яго падманулі мясцовыя жыхары. Не ведаю, чаго нагаварылі ягонай даверлівай каралеўскае мосці, але выпрасілі «Аберагальны ліст», каб не далучалі іх да працы на каналах і не бралі на тое падаткі. Маўляў, яны — людзі вольныя, мяшчанскага саслоўя, ганчары спрадвечныя, міскамі ды збанамі ўвесь край забяспечваюць, прайдзісветы... Мой намеснік пан Бутрымовіч потым паслаў на бессаромных мужыкоў паўсотні стральцоў, дык тыя мешчукі адбіліся і яшчэ ў суд падалі за тое, што іхнія збаны патрушчылі! — Багінскі абвёў вачыма суразмоўцаў, шукаючы падтрымкі свайму абурэнню, але, мусіць, не знайшоў, таму працягваў яшчэ больш незадаволеным тонам: — Вялікія справы павінны рабіцца моцнай рукой, не зважаючы на неразуменне прасталюдцаў. Я готовы быць сваім падданым уладаром і міласцівым, і суровым! Галоўнае вынік, шчаслівы дабрабыт і згода ў моцнай дзяржаве.
Ну проста цэзар на ўсе вякі, бяры ды на трон падсаджвай, а потым шыю выцірай ад гразі з ягоных ботаў.
Усё ўскладнялася тым, што Багінскі нічога не гаварыў наўпрост. Можна было з’ясаваць, што князю не хочацца пакуль аб’яўляць пра свой удзел у небяспечнай справе: а раптам не выгарыць? Тады — даруйце, я ж нічога не ведаў толкам, нічога нікому канкрэтна не абяцаў... А вось калі ўпэўніцца, што Ніка працягвае лаўровы вянок, толькі ўхапі, — адразу рване ў Амерыку... Каб іншы правадыром не стаў.
Звычайная палітыка амбітнага баязліўца. I рыбку з’есці, і ботаў не намачыць. Так што ніякіх дэталяў выцягнуць з гетмана так і не ўдалося — дзе Алесь, чым займаецца...
Пранціш успомніў, як у Менскім езуіцкім калегіуме, яшчэ на першым курсе, з яго пажартаваў цэнзар, прызначаны са старшакурснікаў над іх класам. Даў паперу з прыгожа выдрукаваным лацінскім тэкстам і загадаў перакласці. Маўляў, перакладзеш правільна — не будзеш адпрацоўваць свайго штрафу за нявывучаную лаціну, пушчу заўтра ў горад з іншымі шкалярамі. А гэта значыць, ідучы рынкам, можна ці жменьку разынак з прылаўка сцягнуць, ці паранага гароху.
Пранціш учытваўся ў словы, якія гучалі нібыта знаёма: «Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua...» Ды што за халера? Як ні круці — лухта нейкая.
Назаўтра цэнзар з сябручкамі ўчынілі шчаўліку іспыт, ледзь стрымліваючы рогат... Вырвіч цэлую паэму сачыніў, перакладаючы, з мудрым і высокім сэнсам. А аказалася, гэта нейкаму старажытнаму друкару прыйшла ў голаў мудрая думка (каб яна яму з вушэй варам вылілася); калі паказваеш заказчыку ўзоры шрыфтоў, кепска, што ягоная ўвага адцягваецца на сэнс тэксту, дык той друкар узяў трактат Цыцэрона «Аб межах дабра і зла», перамяшаў словы, пакалечыў, і атрымалася гэткая бязглуздзіца, якую ад тае пары і набіраюць усе друкары свету ў якасці ўзору сваіх шрыфтоў. Карацей, лухта мудроная, як і ў прамовах князя Багінскага.
— Вашая мосць, вы як чалавек пасвячоны разумееце, мы не можам абмяркоўваць падрабязнасці, — асцярожна прамовіў маршалак. — Але ўсё старанна перададзім пану Аляксандру Лёдніку, а для таго нам трэба як мага хутчэй выпраўляцца ў шлях.
— Будзем вельмі ўдзячныя вялікаму гетману за спрыянне, — хуценька дадала Меланхолія. — Бо дарога нас чакае дужа небяспечная і доўгая. А нам нават нашых слугаў не вярнулі, якіх у Вялікіх Жвірблях затрымалі праз пэўнае непаразуменне.
Багінскі ўперыў у Лёдніка светлы, як у мёртвай рыбіны, позірк: