Невядомасць узмацнялася ад таго, што сваякоў болей да інжынера не дапусцілі. Ротмістр Глокс заявіў, што з дня на дзень гер Кемпелен можа прыехаць i ён, сумленны афіцэр, не жадае надалей рызыкаваць ні за якія грошы. Ну хіба за гэтак трыста... не, лепей за трыста пяцьдзясят гульдэнаў.
Але ні трохсот, ні тым болей трохсот пяцідзесяці лішніх гульдэнаў у кішэнях усёй кампаніі Чорнага Доктара ўжо не набіралася, як i часу ix здабыць.
Вось жа аўстрыйскія п’яўкі.
Вечарам таго ж дня, як да інжынера адправіліся чатыры скрынкі, банда Чорнага Доктара атабарылася ў гаі за рэчкай ля Белай фартэцыі. Сцяцко і Ясючок з коньмі і дармезам чакалі на зручным раздарожжы, а Вырвіч, Меланхолія i доктар па чарзе пільнавалі на ўскрайку гаю, каб не прапусціць момант уцёкаў.
Калі сцямнела, на ўсіх сценах фартэцыі, недабудаваных і збудаваных, запаліліся ліхтары, адлюстраванні загайдаліся на рачных хвалях. Вежа, дзе трымалі інжынера, высілася чорнай гарой, толькі адно акенца гарэла чырвоным цмокавым вокам. У Пранціша, чыя чарга была пільнаваць, ажно ў вачах слязілася. Вельмі хацелася спаць. Добра, ночы былі цёплыя і ніжняя галіна віхлы амаль да зямлі даставала, сядзець зручна.
Раптам агеньчык у акне вежы згас, запаліўся, зноў згас. Няўжо чаканы знак?
Лёднік і Меланхолія падсунуліся бліжэй. Доктар напружана стаіўся за ствалом віхлы.
— Вар’яцкі план... Каб не падстрэлілі...
— Нічога, наш Ясючок над шоўкам замову ад куль прачытаў, — хмыкнуў Пранціш.
Меланхолія прыхінулася да мужа са спіны, абняла за шыю.
— Поўня... Кепска. Хмарка б якая...
Лёднік цяжка ўздыхнуў, пагладзіў жончыну руку, якая ўмела аднолькава добра забіваць і лашчыць.
— Ці не памыліліся мы страшна? Mo хай бы Карусёк тут заставаўся. Умовы добрыя. Вучыцца, досведу набіраецца. Можа, кар’еру зробіць... Іншы дзесяць год жыцця аддаў бы, каб такой будоўляй кіраваць. А што, калі ўпадзе... — голас доктара задрыжаў.
— Кінь, Бутрым, — Вырвіч не адводзіў позірку ад вежы па той бок рэчкі. — Не выпусцяць яго на волю. Кемпелен яшчэ і згноіць, каб згасіць чуткі пра іншага праекціроўшчыка. Згадай, які ён зайздрослівы ды помслівы. А жыць у ланцугах? Ды Карусь рана ці позна шыю сабе скруціць, уцякаючы. Не для клеткі гэны птах.
Меланхолія ціхенька завяла песню, на гэты раз для разнастайнасці не ангельскую ці нямецкую, а беларускую, адмыслова журботную:
Аж сабака дзесь у фартэцыі завыў, быццам пачуўшы, i хмарка на месяц напаўзла.
— Сціхні, Гальшка, i без цябе нуда... — буркатнуў маршалак.
А добра б гучала балада пра харобрага рыцара Плексігласа! Во, трэба выбраць самы гожы кавалак паэмы ды папрасіць каго на ноты пакласці. Ды хоць Меланхолію...
— Ён! — шпяжанка першай угледзела пляму, якая спускалася з вежы... Надта ж хутка спускалася, хутчэй, чым калісь багіня Ніка да князя Багінскага.
Пакуль Вырвіч ачомаўся, Гальшка ўжо слізнула да берага, зарослага высокай травой, доктар ірвануў за жонкай, ледзь не паваліўшыся ў суцэльнай цемры. Малайчына Карусь, дачакаўся, пакуль хмара на месяц наплыве!
Усё адбылося так хутка, што не паспелі спалохацца. Нешта цяжкое звалілася ў камышы, заплёхалася... Жывы!
Пад аховай аўстрыйскага лесу Бутрым ліхаманкава абмацваў мокрага ўцекача.
— Тут не баліць? Галава не круціцца? Гахнуўся ты здорава...
Карусь адпляваўся ад рачной вады, якой паспеў сербануць, і прахрыпеў:
— Нічога, пан Баўтрамей. Косткі цэлыя. Вы лепей скажыце, ці з’явіліся весткі пра панначку?
Здаецца, у Пранціша накмеціўся план новага, найсучаснага, перажывацельнага і кахацельнага рамана.
Раздзел пяты
РУЖЫ I КАЛЮЧКІ СВЯТОЙ ДАРАТЭІ
Звычайна выяву Святой Даратэі можна пазнаць па трох ружах і трох яблыках.
Калі святую пакутніцу вялі на смерць, адзін паганскі філосаф здзекліва папрасіў, каб ейны нябесны жаніх перадаў ёй пладоў ды кветак са свайго саду.