Скуль то ўзяць, а трэба, каб было. Анёл і перадаў запрошанае Даратэі, тая адправіла філосафу.
Зразумела, усе ўверавалі, пакаяліся і гераічна загінулі.
Ружаў у кітайскай парцалянавай вазе на танканогім століку ў гасцёўні было якраз тры. Белыя, буйныя — непаэтычны чалавек сказаў бы, як качанчыкі капусты. I нават яблыкі тут жа ляжалі, на бялюткай талерцы, аблямаванай па краі такімі ж маленькімі кветачкамі, толькі ружовымі.
Вось толькі дабравернага спакою не было, паветра здавалася поўным нябачных пчолаў ды шэршняў.
— Я не магу яе забраць.
Пан Валенты Жылка выглядаў такім прыгнечаным, што цяжка было на яго злавацца. Нават схуднеў малады ваявода. А па вопратцы можна падумаць, што ў жалобе — рана адпявае жонку, паскуднік!
— Я па-ранейшаму настойваю, пан Жылка, каб мне далі магчымасць самому лячыць маю дачку. Якое б захворванне ў яе ні было, — у голасе Баўтрамея звінела дужа небяснечная сталь. — I хачу нарэшце пачуць сумленны расповед, што з ёй здарылася!
Даланя доктара стукнула па століку з ружамі, два белыя пялёсткі спалохана зляцелі на жоўтыя бакі яблыкаў нібыта нейкія анімалькулі ратаваліся на мізэрных «Скаральніках аблокаў».
Валенты кінуў хуткі позірк на маці — Ганулька з Макавецкіх сядзела тут жа, як намалёваная, з выпрастанай спінай, рукі годна счэпленыя на каленях, вусны падціснутыя, позіркам ні з кім не сустракаецца... Пранціш меў не адзін год працы суддзі, для яго падобныя прыкметы сведчылі, што чалавек нешта хавае.
— Бацька мае права ведаць, што здарылася з ягонай дачкою. Вы не шануеце святыя сармацкія звычаі?
Вырвіч ведаў, на што ціснуць: павага да дзядоўскіх святых традыцыяў для Ганулькі была неабвержнай. Кабета лёгенька кіўнула сыну, дазваляючы расповед. I адкуль толькі ў былой ціхмяна-рахманай прыслужніцы, папхні — павалюся, столькі ўладнасці, нават выраслага сына, галаву сям’і, ваяводу, на лейцах водзіць...
Падчас расповеду малады Жылка ў вочы цесцю не глядзеў і адразу папярэдзіў, што госці могуць яму не паверыць.
Карацей, важдалася Сафійка ў сваёй лабараторыі, якую выстаралася ў мужа, нягледзячы на буркатанне свекрыві. Нешта там пенілася ў прабірках-колбах, а даследчыца давяршала трактат ці пра солі, ці пра мінералы — Валенты так і не запомніў. Сужэнец зайшоў да яе, бо спазнялася — мусілі ехаць у госці да нейкіх важнецкіх фонаў-баронаў. Сафійка заявіла, што не паедзе — рыхтуе даклад для адкрытага дыспуту ў Венскім універсітэце. Ну павінны ж тамтэйшыя прафесары ўрэшце пераадолець свае забабоны і дапусціць гэтак вучоную жанчыну да скарбніцы навукі! А калі не пераадолеюць, апранецца ў мужчынскае і пад чужым імем выступіць.
Валенты не вытрымаў, пацягнуўся за стосам спісаных аркушаў, што ляжалі на стале каля жонкі. Не, не ў агонь кінуць хацеў... Ну, можа, хіба ў гарачцы такая думка мільганула...
Сафійка ў адчаі памкнулася за сваймі паперамі — і тыя... самі да яе падляцелі.
Далібог, панове, гэта не мана. Проста з рук ваяводы выслізнулі і шугануліся да ўладальніцы.
Сафійка сама спалохалася. Ускрыкнула, паперы пападалі на зямлю... А што да Валентага, дык ён не проста пералякаўся — ад жалю заплакаў... Бедную сужэнку апанаваў нячысты. Ад таго і ўсе ейныя выбрыкі. Таму і дзіця Гасподзь не пашле.
— Мы раіліся з найлепшымі знаўцамі, — сумна паківала галавой Ганулька. — Зразумела, таемна, каб не псаваць рэпутацыю вашай дачкі, пан доктар. — Перажагналася, уздыхнула. — Д’ябал мае шмат шляхоў і сцяжынак, з ім справіцца цяжка. Каго ён апанаваў — у таго не толькі душа, але i розум, i цела псуюцца. I вось не трэба зараз глядзець на нас, панове, як на нейкіх забабонных дзікуноў. Шпіталь Святой Даратэі лечыць i душу, i цела, туды прафесары з Вены прыязджаюць на кансультацыю. Нам ніякіх грошай не шкада, забяспечваем бедную дзяўчыну самым лепшым. Соф’я, дарэчы, добраахвотна туды паехала.
Вядома, настрашылі...
Лёднік рэзка выцягнуў руку над столікам — i да ягонай далані ўзляцелі пялёсткі, што ляжалі на яблыках.
— Як бачыце, гэтая ўласцівасць у Сафіі спадчынная.
Вой, дурань! Нашто свае фінты паказаў... Ганулька з Валентым ажно падскочылі ў крэслах i зараз глядзяць так, быццам госць ператварыўся ў гадзюку.
Пялёсткі вінавата апусціліся на стальніцу.
— Я таксама дужа баяўся такіх праяў... Маліўся, пасціўся, шукаў святых рэліквіяў. Я не прасіў такіх здольнасцяў. Але і пазбавіцца іх не магу. Проста ўвесь час памятаю, што магу скарыстацца імі і ўпасці ў грэх, — Баўтрамей глядзеў на свае складзеныя на каленях рукі — на далонях бялелі зорачкі шнараў ад набытых некалі, падчас вымушанага дзікага абраду, штучных стыгматаў. — Мой духоўнік у Вільні казаў: раз дадзена больш, чым звычайнаму чалавеку, значыць, больш адказнасці і больш рупіцца трэба пра чысціню душы. Здольнасці — гэта проста інструмент, у якім не закладзена ад пачатку зло ці дабро. У кагосьці больш востры зрок ці слых, чым у іншых, некаму дадзеная неверагодная цялесная моц... А хтосьці загойвае дотыкам раны, уводзіць людзей позіркам у сон альбо рухае нервовай энергіяй прадметы. Часам сёе-тое з маіх... дзіўных магчымасцяў служыла дабру. Гэта мой крыж, з якім жыву. Я спадзяваўся, што мае дзеці з гэтым не сутыкнуцца. Памыляўся... Сафійцы трэба асэнсаваць, што адбылося, навучыцца не паддавацца спакусе, гасіць гнеў, гардыню ці пустую цікаўнасць. Але тыя здольнасці не робяць яе ні пачварай, ні вар’яткай.