Duono el ili asertis, ke Švejk estas idiota ulo, dum la alia duono opiniis, ke li estas kanajlo, kiu volas fari al si farson el la soldatservo.
“En tio devus esti diablo,” alkriegis Švejkon la prezidanto de la komisiono, “ke ni vin ne superruzu.”
Švejk rigardis la tutan komisionon kun dieca trankvilo de senkulpa infano.
La ĉefa stabkuracisto alpaŝis tuŝapude al Švejk:
“Mi tre ŝatus scii, marporko, kion vi nun pensas.”
“Obee mi raportas, ke mi tute ne pensas.”
“Himmeldonnerwetter[66],” kriegis unu el la membroj de la komisiono, tintante per sabro, “li do tute ne pensas. Kial vi ne pensas, siama elefanto?”
“Obee mi raportas, ke tial mi ne pensas, ĉar en la soldatservo tio estas al la soldatoj malpermesite. Kiam antaŭ jaroj mi estis ĉe la naŭdekunua regimento, nia sinjoro kapitano ĉiam al ni diris: ‘Al la soldato estas malpermesite memstare pensi. Anstataŭ li pensas liaj superuloj. Tuj kiam soldato komencas pensi, tio ne plu estas soldato, sed fava civilulo. La pensado ne kondukas…’ ”
“Fermu la faŭkon!” interrompis Švejkon furioze la prezidanto de la komisiono, “pri vi ni jam havas sciigojn. Tiu ulo opinias, ke iu al li kredos, ke li estas vera idioto… Vi ne estas idioto, Švejk, vi estas saĝa, vi estas sagaca, vi estas kanajlo, fripono, trompulo, ĉu vi komprenas…”
“Obee mi raportas, ke mi komprenas.”
“Mi jam diris al vi, ke vi fermu la faŭkon, ĉu vi aŭdis?”
“Obee mi raportas, ke mi aŭdis, ke mi fermu la faŭkon.”
“Himmelherrgott[67], fermu do tiun faŭkon, se mi al vi ordonis, vi scias ja bone, ke ne licas al vi parolaĉi.”
“Obee mi raportas, ke mi scias, ke ne licas al mi parolaĉi.”
La soldatranguloj ekrigardis unu la alian kaj alvokis la ĉefserĝenton.
“Tiun ĉi viron,” diris la ĉefa stabkuracisto el la komisiono, montrante al Švejk, “forkonduku suben en la kancelarion kaj atendu niajn skribon kaj raporton. En la garnizona malliberejo oni jam elpelos al li el la kapo tiujn replikojn. La ulo estas sana kiel fiŝo, simulas kaj ankoraŭ parolaĉas kaj faras al si ŝercojn el siaj superuloj. Li opinias, ke ili estas ĉi tie nur por lia amuzo, ke la tuta soldatservo estas farso, ŝerca afero. En la garnizona malliberejo oni montros al vi tion, Švejk, ke la soldatservo ne estas amuzaĵo.”
Švejk, forirante kun la ĉefserĝento en la kancelarion, murmuretis al si survoje tra la korto:
Kaj dum deĵoranta oficiro en la kancelario kriegis al Švejk, ke tiajn ulojn kia estas Švejk necesas pafekzekuti, supre en hospitalaj ĉambroj la komisiono likvidis simulantojn. El sepdek pacientoj savis sin nur du. Unu, kiu havis la piedon forbatita de grenado, kaj la alia kun vera osta tuberkulozo.
Nur tiuj ne aŭdis la vorteton: “kapabla”, ĉiuj ceteraj, ne esceptante eĉ tri mortantajn ftizulojn, estis rekonitaj kiel kapablaj por servo sur batalkampo, ĉe kio la ĉefa stabkuracisto ne rifuzis al si la okazon oratori.
Lia parolo estis traplektita per plej diversaj insultoj kaj estis enhave konciza. Ĉiuj estas brutoj kaj sterkuloj, kaj nur se ili kuraĝe batalos por sinjoro imperiestro, ili povos reveni en la homan socion kaj post la milito oni al ili pardonos, ke ili volis eviti la soldatservon kaj simulis. Sed li mem tion ne kredas kaj opinias, ke ĉiujn atendas la pendumila ŝnurego.
Juneta soldatkuracisto, animo ĝis nun pura kaj ne senmoraliĝinta, petis la ĉefan stabkuraciston por povi ankaŭ ekparoli. Lia parolo diferencis de vortoj de lia superulo per optimismo kaj naivo. Li parolis germane.
Li parolis longe pri tio, ke ĉiu el tiuj, kiuj forlasas la hospitalon por foriri sur batalkampon al siaj regimentoj, devas esti venkinto kaj kavaliro. Ke li estas konvinkita, ke ili lerte regos siajn armilojn sur batalkampo kaj estos honestaj en ĉiuj aferoj, militaj eĉ privataj. Ke ili iĝos nevenkeblaj militantoj, memorante la gloron de Radecký eĉ la princo Eŭgeno la Savoja[68]. Ke per sia sango ili fekundigos larĝajn kampojn de la monarkia gloro kaj venke plenumos la taskon, kiun antaŭdestinis al ili la historio. Kun aŭdaca kuraĝo, malrespektante siajn vivojn, ili impetos sub dispafitaj standardoj de siaj regimentoj al nova gloro, novaj venkoj.
Poste en la koridoro la ĉefa stabkuracisto diris al tiu naiva viro: “Sinjoro kolego, mi povas vin certigi, ke ĉio tio estas vana. El tiuj kanajloj nek Radecký, nek tiu via princo Eŭgeno la Savoja edukus soldatojn. Paroli al ili anĝele aŭ diable, ĉio tio estas egala. Tio estas bando.”
9. Švejk en la garnizona malliberejo
Garnizona malliberejo estis la lasta rifuĝejo de homoj, kiuj ne volis iri en la militon. Mi konis helpinstruiston de matematiko, kiu ne volis pafi ĉe artilerio kaj tial li ŝtelis poŝhorloĝon de iu ĉefleŭtenanto por veni en garnizonan malliberejon. Li faris tion kun plena pripenso. La milito al li ne imponis kaj ne ravis lin. Pafi kontraŭ la malamiko kaj per ŝrapneloj kaj grenadoj mortigi same tiel malfeliĉajn helpinstruistojn de matematiko sur la alia flanko de la frontlinio li konsideris kiel idiotaĵon.
“Mi ne volas esti malamata pro mia perforto,” li diris al si kaj trankvile ŝtelis la poŝhorloĝon. Unue oni esploris lian mensostaton, kaj kiam li proklamis, ke li volis riĉiĝi, oni transveturigis lin en garnizonan malliberejon. Estis pli da tiaj homoj, kiuj sidis en garnizona malliberejo pro ŝtelo aŭ trompoj. Idealistoj kaj neidealistoj. Homoj, kiuj vidis en la milito fonton de enspezoj, tiuj diversaj suboficiroj-kontistoj en la ariero kaj ĉe la fronto, kiuj faris ĉiujn eblajn trompojn pri soldatmanĝo, soldo, kaj poste sensignifaj ŝtelistoj, miloble pli honestaj ol tiuj uloj, kiuj ilin ĉi tien sendis. En garnizona malliberejo plie sidis soldatoj pro diversaj aliaj deliktoj de pure soldata karaktero, rompo de la disciplino, ribelprovo, dizerto. Apartan tipon prezentis politikaj arestitoj, el kiuj okdek procentoj estis absolute senkulpaj kaj el tiuj naŭdek naŭ procentoj estis kondamnataj.
La aparato de enketaj juĝistoj estis grandioza. Tian juĝejan aparaton havas ĉiu ŝtato antaŭ ĝenerala politika, ekonomia kaj morala bankroto. Rebrilo de iamaj potenco kaj gloro konservas tribunalojn kun polico, ĝendarmaro kaj koruptebla feĉo de denuncantoj.
En ĉiu trupunuo Aŭstrio havis siajn spionojn; tiuj denuncadis siajn kamaradojn, kiuj dormis kun ili sur pajlosakoj kaj dum marŝo dividis kun ili la panon.
Ankaŭ la ŝtata polico, sinjoroj Klíma, Slavíček & kompanio[69], liveradis homan materialon al garnizonaj malliberejoj. Soldata cenzuro sendis ĉi tien aŭtorojn de korespondaĵoj inter la fronto kaj tiuj, kiujn ili lasis hejme en senespero. Ĝendarmoj kondukis ĉi tien ankaŭ maljunajn eksbienmastrojn, kiuj sendis leterojn al la fronto, kaj soldata tribunalo ŝarĝis ilin pro iliaj konsolaj vortoj kaj priskribo de la hejma mizero per dekdu jaroj por ĉiu.
El la garnizona malliberejo en Hradčany kondukis vojo ankaŭ tra Břevnov al ekzercejo en Motol[70]. Antaŭe iris homo kun katenitaj manoj en akompano de bajonetoj, kaj malantaŭ li veturilo kun ĉerko. Kaj sur la ekzercejo en Motol konciza komando: “Alceli! Pafi!” Kaj al ĉiuj regimentoj kaj batalionoj oni legis regimentan ordonon, ke oni denove pafekzekutis homon, kiu post sia rekrutiĝo ekribelis, kiam sinjoro kapitano sabrohakis lian edzinon, kiu ne povis kun la edzo disiri.
66
(germane): aŭstra kazerna malbeno (Himmel = ĉielo, Donnerwetter = Diable! Ĉe cent diabloj!).
69
en Aŭstri-Hungario dungitoj de la polica direkcio en Prago, post la ŝtatrenverso en la j. 1918 policaj direktoroj en Košice (Klíma) kaj Bratislava (Slavíček).