Сыры чыгып бөлүнсө,
Сырдуу өттун учкуну,
Басып өткөн кыядагы,
Жашап жаткан кыялдагы,
Байыркы ата-бабанын,
Даңазалап улуу даңкын,
Жаккан жалын өчө элек,
Жылуулук табы бүтө элек.
Эчаакы бизге жагып кеткен,
Энелердин ыйык отубу,
Айдыңдуу шаңын тараткан,
Аталардын ыйык отубу.
Байыркыдан алоо жанган,
Бабалардын ошол отубу.
Байыркылар жаккан от,
Ата баба жаккан от,
Эң байыркы тарыхта,
Энелерибиз жаккан от,
Бугу энебиз жаккан от
Жүрөктөрдөн өчө элек,
Ысык табы кете элек.
Бабалар жаккан ошол от,
Жылытып бизди келатат,
Жүрөктөрдөн калкып чыгып,
Жалыны бизди жылытат,
Өзүбүзгө кайрат берип,
Өчпөс ырга айланат.
Жаш гүлдөй өсүп келаткан,
Жаштар аны ыр кылат.
Сап-сапка тизип сүйлөмдү,
Санжырада айтышат.
Эстеп жаттым ошону,
Элесиме тарых келет.
Бугу эненин отунан,
Буйгатка жарык эленет.
Энекемин жаккан оту,
Эселки чакты эстетет.
Эненин жаккан отун,
Эске сала жүрөлүк.
Ырларда ырда өтөлүк,
Сап-сапка тизип сүйлөмдү,
Санжыра кылып түзөлүк.
Ээээй…
Жол улаган торпогум,
Чарчап калды өңдөнөт.
Адыр түздү көп басты,
Алдыда аппак жол жатты.
Жыбыраша үндөшө,
Жылдыздар толду асманга,
Жолдо айтып баянды,
Жомокчу чал чарчады.
Баятан айткан жомогу,
Маашырлантып чалдарды,
Магдыратты балдарды
Ээээй…
БУГУ ЭНЕНИН ДАГЫ БИР ЖОМОГУ
Жомок болсо аябай тез жылат,
Адамдар алыс жолго чыгат.
Акырын турмушубуз жай жылат,
Анда эмесе кагылайын туугандар,
Акылман бугу эне жөнүндө,
Азыр эми башкача жомок башталат.
Шамалдуу сайды аралап
Шашып-бушуп келатам.
Ыйык эне тарыхын
Ырга айлантып келатам.
Топ-топ болгон ырлардын,
Тобун айдап келатам.
Эл кайгырса кайгыргам,
Эл кубанса кубангам.
Атаңын көрү дүйнө күн,
Андан башка не кылам.
Жайлманын баш жагы,
Айлыбыздын ар жагы.
Сөзүбүздүн бер жагы.
Бир китептен окугам,
Билим кенин чокугам.
Ал ыйык саптарды,
Окуп жатып тамшангам.
Алып салып калптарын,
Ырга айлантып таштагам.
Баш жагынан тууралап,
Баян кылып курагам.
Сөзмөр жандар окуйбу,
Сөздү-сөзгө улагам.
Бугу эненин жомогу,
Байыркыдан башталат..
Эчен кылым аралап,
Бизге карай келатат.
Андан бери жоголду,
Арбын-арбын көп заман.
Мезгил ылдам өттү деп,
Ушунчалык таңданам.
Андан бери санасам,
Алмашыпыр далай муун.
Жар кыяда жаралып,
Жазган ырым ушунум.
Санжыра алга баратат,
Тагайдан Кылжыр таралат.
Болбойтко аны айтпасам,
Дайынсыз артта калыптыр,
Далай, далай аткан таң.
Муундан-муун куралган,
Кылжырдан тукум уланган.
Аталар атын сүрөлү,
Аныктап айта жүрөлү.
Орозбакты атадан,
Беш улан тараган.
Беш жолочу сапарлаган,
Беш күлүк ат алкынган.
Асан, Арык, Карамырза,
Мырзакул жана Токочмырза,
Бешөө болду баардыгы
Ооз комузда үн чыгабы.
Бул окуя артта калган,
Эчак болуп кап-качан.
Аскалардын боорунда,
Ала Мышык тоосунда.
Ушу баян болуптур,
Эчаакы бир окуяны,
Баштайынчы ыр менен
Барктап асыл сөз менен.
Чечекейди жара аткан
Далай атак жараткан.
Асанмырза, Карамырза,
Арттагы ал заманда,
Көзгө атаарлар болуптур,
Меелесе куш кулаган,
Эки мерген эки туган.
Жаңы чыгып коктудан,
Бай өзөндү өрдөшөт,
Сапар алып салбырынга,
Сайды кечип жөнөшөт.
Ак кар баскан тоолорду,
Аралап бийик жондорду,
Адырдан адыр кыдырат,
Айдыңдан айдың сыдырат.
Мергендер сапар келатса,
Бир бугу чыгып алдынан,
Аппак бугу шаңкайган.
Мүйүздөрү далдайган.
Адамдар карап таңданган.
Ак бугуну карап туруп,
Акырын гана унчугуп,
Асанмырза кеп козгоду,
Кептин келип оролу:
– Ак бугуну атчу эмес,
Ак бугуну атып салып,
Айың кепке калчу эмес.
Калжайган маралды,
Карайлатып койчу эмес,
Каргышка калчу эмес.
Асанмырза айтканы,
Карамырза кулак какпады.
Ак милтеге дары салды,
Ак бугуга туштады.
Ок тийгенде жаныбар,
Оңко-чоңко сулады.
Арман күтүп турганбы,
Азап ишпи бу дагы.
Кайберен кулап калганда,
Чоң азапка батканда.
Секелек кара кыз,
Сестене кайгырган.
Ыйлап чыкты арыдан,
Чоң асканын алдынан.
Жаны чыгып сөз баштады:
– Жаныбарды атканча,
Азапка аны салганча,
Өз башыңы атсаңчы,
Чоң мүшкүлгө калсаңчы.
Өз башыма үйүлүп,
Өзөккө түштү арманым.
Жаным батты кайгыга,
Ак бугусуз калганым.
Ыйлап жаткан ал кызды,