Асанмырза, Карамырза мерген чыкты,
Апай беттеп улуу тоого баратышты.
Алар келди Кара Үңкүрдүн жанына,
Ашыгышып көңүл бурду айланага.
Үңкүргө кирип чыгат кайберен,
Мергенчилер аларга көз жиберген.
Карамырза тууганына кайрылды:
– Булардын бир-экөөсүн аталыбы?
Асанмырза:– Аны өзүң бил,-деди.
Аныгын ал кургур да билбеди.
Карамызрза басып калды машааны,
Кара тоодон «баң» этип үн жаңырды.
Жайык төрдө азаптуу үн угулду,
Жарыялай айтты шектүү туюмду.
Куудуратып куу терини кийип алган,
Курган бала кийик болуп байкалбаган.
Кыздын үнү жаңырды аба жарып,
Өз агасын жоктоду кайгыланып.
«Кагылайын бел туткан карааным,
Карааныман кол жууп айрылгамын.
Асманда куркулдаган кузгун жок,
Кузгундай учуп кетсем не болмок.
Анда көрбөй калмакмын кайгыны,
Азап тозок жеер бекен башымы.
Арка болоор кара тоом бар эле,
Азыр эле өз жанымда турду эле.
Тоом урады айланамда шагыл таш,
Томолонот кара көздөн ысык жаш.
Кайранымды кара башым унутпас,
Кара ташты эзмелеген аккан жаш.
Тоодой кайгы көтөрдү го алтын баш,
Томолонот тып-тып этип ысык жаш.
Эки көздөн азаптуу жаш агылды,
Айткылачы ким атты экен агамды?
Карамырза,-Мен,-деп өзүн көрсөттү,
Каар учуруп кайгыланып муң өттү.
Кыз отуруп күбүрөнүп жиберди,
Мергенчиге тескери бата берди.
Кыз байкуш кайра-кайра ыйлады,
Кымбат чагын эстегенсип жатабы:
«Көп сырдуу кагылайын Кара Тоом,
Көп мезгил сызды экен ойлонсом.
Өзүңдө өттү маралдай жаш чагым,
Өкүнүчүм, толкуп ташкан арманым.
Каралдыман жабыркап айрылдым,
Кара Тоом көрүп турат кайгымы.
Кара кузгун өз башымда кайгымбы,
Көп беле бу дүйнөдө жаңылганым,
Көз жашым көлдөй болгон арманым.
Мергенчилер кыз байкушту сооротту,
«Алып кетели жүрү эми» сөз козгошту.
Кош болгунуң Кара Үңкүрүм кагылайын,
Сенде калды аз болсо да бала чагым.
Мезгил өтөөр акыры бир күндө,
Сапар тартып кайра келем өзүңө».
Экөө эркелете ал кызды сооротту
Аз болсо да кеңеш берген болушту.
Мергендер корумдай салып денени,
Кызды алып айыл жакка илгерледи.
Бөлүнөөрдө кыз катуу ыйлады,
Ажырашуу кара жанын кыйнады.
Арыкмырза өтө токтоо жан эле
Ала барман бир калыс неме эле.
Кеп билги Мырзалардын энеси,
Ошондуктан аны угуп келишти.
Акылдуу эне бир күнү кеп салды,
Акыл менен кеп учугун чыгарды.
Эне кургур өкүм эле баарынан,
Эмне десе ошонусу аткарылган.
Айыл болсо анын сөзүн угуучу,
Ал зайыпты арка-жөлөк тутуучу.
Жөн чыгып Алсейиттин аялы,
Ал кургурду абдан эле аяды.
«Бул кызды ага нике байлайлы,
Ырым-жырым жөрөлгөнү жасайлы»
Сөз бүтүп баардыгы тең камдалды.
Саруу бийи Коңкайты болгон экен,
Анын кызы Токтобек эрке экен.
Эмне ойлосо оюн такыр бербеген,
Жаш чагында эрке өсүп менсинген.
Ит багып күчүктөрү ээрчиген,
Аларга малды союп эт берген.
Күйө менен баланы кетти карабай,
Алсейит ата кайгыланды бир далай.
Таалайлуу кыз Алсейитке жар болду,
Тамыр тааныш баары келип тойлоду.
Бугу эне Алсейитке кайрылды:
«Үч ишти жазаба дап тапшырды.
Жуунсам үйдөн чыгып кеткиниң,
Көрөйүн деп кайрылып келбегин.
Турмуш жолу көп кырдуу миң сырдуу,
Жакшылык менен адам пенде ыймандуу.
Каардансаң башка мени чаппасың,
Касиетим алыстап такыр качпасын.
Сурабагын менин ата тегимди,
Ким болом, жана кайдан келгенди.
Анын сага такыр тийбес кереги».
Күндөр өттү экөө жакшы жашады,
Жашоо болсо алды жакка сапарлады.
Бир күнү эне жууна баштады,
Ата болсо айтканын аткарбады
Байкады билинбеген сырларын
Эненин эмне кылып жатканын.
Мүйүздүү эне баарын байкады,
Өз ичинен жини келе баштады:
«Бекер болду аңдыганың ай байым,
Аныңы сезип ушунчалык аядым.
Тукумубуз аз кемип калбадыбы,
Айтканым аткарылбай калбадыбы».
Эне болсо пенде эле акылман,
Ишинен сонун нерсе чыгарган.
Аял заты эркектин ачат таалайын,
Көтөрөт анын, чөккөн паанайын.
Алсеит атанын иши улам оңолду,
Акырындап кайгы-капа жоголду.
Аз өтпөдү Алсейит бий болду
Анын ташы өйдөгө тоголонду.
Ал кезде калмактардын доору сүргөн.